يازيمزدن اصلا واز كچيله مز بن ايرته سي كون آدي كچن يره  - دعوت اولونديغم آدرس ايله - واردم، بر كليسا داخلنده  طوپلانمش اهالي او قدر چوق دگل، يوز، نهايت يوز يگرمي كيشي اولوب بكلييورلردي. اون دقيقه  صوڭره  كنديسنه  اشارت اولونان پروفسور قونوشمه  كرسيسنه  چيقدي، آشاغيده كي نطقي ايراد ايتمه يه  باشلادى: پروفسور طقاته  و ژاپون حرفلري. ”بزم ژاپونلرڭ ضعيف زمانلرنده  دشمانلريمز آرامزه  صيزمشلر، كندي بوزوق فكرلريني يايمق ايچون طورمقسزين ملّتمز ايچنه  آيريلق تخومني اكمكده لر. هر طرفده  فتنه  اويانديرمق ايچون چاره لر آرامقده  و هر نوع سببلره  تشبّث ايتمكده  اصلا و قطعا تردّد ايتمييورلر؛ مقصدلري بزي بربريمزدن آييرمق، بو صورتله  قوتمزي آزالتمق، نهايت بزم روحمزه  تسلّط ايدرك عاقبت بزي كنديلرينه  اسير ايتمكدن باشقه  بر شي دگلدر. شيمدي او بدبينلر بزم ٢٠٠٠ سنه دن بري قوللانمقده  اولديغمز يازيمزه  تسلّط ايتمك ايستييورلر. انسانلرڭ عوام قسمنه  قارشي برطاقيم دليللرله  بزم هييه روغليفلريمزڭ آغير/زور اولوب اوقومق- يازمق ايچون باشقه  بر حروفات قبول ايتمه مزي توصيه  ايدييورلر. طوغري، بوكون دخي قوللانمقده  اولديغمز هييه روغليف اساسًا بزم كندي حروفاتمز دگلدر. فقط بزه  قومشو اولان چين ملّتنڭ حروفاتيدر، بز ٢٠٠٠ سنه يه  ياقيندير بوني قوللانمقده يز، شيمدي عادتا بزم كندي مالمز، كندي حقوقمز كبي اولمشدر. هم كندي مالمزدر، زيرا بز پك چوق علاوه  و اصلاحاتده  بولونمشز. بوگون ميليونلرجه  كتاب بزم لسانمزده  شو حرفلرله  طبع اولونمش، ٥٠میلیون اهالي بو حرفلرله  اوقويوب يازييور، هيچ بوني (باشقه  حرفلرله) دگيشديرمك قابل اولورمي؟ بونڭ ممكن اولماياجغنى او بدبينلر ده  بيليرلر، اونلرڭ مقصدلري ذاتًا بزي بولمك، بونڭ ايچون اورته لغه  بو كبي مسئله يي چيقارمشلر، بزم آوروپه پرست عقلسز احمقلريمز، اولوب اولماياجغنی، فائده  و ضررلريني دوشونمزلر، يالڭز او بدبينلرڭ سوزلرينه  قاپيلير، ”بويله  بر شي كشف ايتدم“ دير، ميدانه  چيقار. بونلر هپ كورلردر، اونلرڭ بو سوزلرينه  اعتبار اولوناماز. اونلر وطن دشمانلريدر، زيرا دشمانلرڭ سوزينه  قاپيلمشلر. دوست و دوستلق فكرنده  اولانلر ملّتڭ خرابنه  خدمت ايده مزلر، ملّتڭ فكرلريني بو كبي اهمّيتسز شيلرله  بولمك، ملّتڭ بر قسمنى آييرمق، ملّتڭ خرابنه  خدمت ديمكدر. حرفلرڭ اساسي، انسان طبيعتنڭ كرگي اولارق ميدانه  كلمشدر، موجدي ايسه  طبيعتدر. شو حالده  بو حرفلرڭ دگيشديريلمسي بشر طبيعتنڭ دگيشديريلمه سنه  باغليدر و طبيعتڭ دگيشمسي درجه سنده  دگيشير. بوني اثباته  ده  او قدر حاجت يوق ظنّ ايدرم؛ بر آدم كندي يازيسنه  دقّت ايدر، چشيتلي زمانلرده  يازديغي مكتوبلريني نظر دقّتدن كچيره جك اولورسه  كافيدر، نشئه لي و غايت فرحلي زمانلرنده  يازديغي و قوللانديغي قلم ايله  طبيعتنڭ بوزولديغي و كدرلي اولديغي زمان قوللانديغي قلم آراسنده  غايت بيوك بر فرق بولاجقدر. آيري آيري نظر اعتباره  آلينارق عمومي بر دگرلنديرمه  ياپيلديغنده ، ملّتلرڭ طبيعتلرينڭ، فردلرڭ طبيعتلرندن تجسّم ايتمش بر عالم اولديغي آڭلاشيلير. بر ملّت ترقّي ايده جك اولورسه ، او ملّتڭ طبيعتي ده  كوندن كونه  اولماسه  ده  آيدن-آيه، سنه دن-سنه يه  عمومي طبيعتده  معنوي بر مسرّت (سوينچ) حسّ اولونور، كندي كندينه  هر ايشته  ترقّي و يوكسلمه  اثري كورولور. ايشته  بويله  بر زمانده  او ملّتڭ قوللانمقده  اولديغي حرفلرنده  ده  كندي كندينه  بر يوكسلمه  اثري كوروله بيلير. بوكون ترقّي ايتمش بتون ملّتلرڭ بوندن ٢٠٠-٣٠٠ سنه  أوڭجه  قوللاندقلري خطلر/يازيلر ايله  بوكون موجود يازيلري مقايسه  اولونورسه ، چوغنده  قياس قبول ايتمه يه جك درجه (ده) بيوك فرق كوروله بيلير، فقط حرفلرڭ اساسي يينه  عينیدر. اساسڭ دگيشديريلمسي لازم كلمز. شوراسنه ده  دقّت ايتملي: ملّتلرڭ ايچنده قوللانيلان رسم-خط ايله  او ملّتڭ طبيعتنده  غايت بيوك بر معنوي علاقه  واردر: صاغدن صوله  و صولدن صاغه  طوغري يازيلر، يوقاريدن آشاغي يه  طوغري يازمه لر هپ او ملّتڭ طبيعتيله  علاقه داردر. شرقلي/[طوغولي]لرڭ حرفلري شرق طبيعتنه ، باتیليلرڭ قوللانمقده  اولدقلري شكللر و خطلر/يازيلر باتي طبيعتنه  اويغوندر. طوغوليلرده  فطري بر قوت واردركه  بو، باتیليلرده  هيچ تصوّر اولوناماز. طوغوليلر زحمتكشدر. جهانده  طوغو ملّتي ايچون آغيرلق/زورلق يوقدر. نه  قدر آغير اولسه  بيله  طوغو طبيعتي اوني آغير كورمز، ذاتًا طبيعي اولان شيده  آغيرلق اولماز. ايشته  شو ٢٠-٣٠ بيڭ مختلف شكللردن مركّب ژاپون يازيسي، ژاپونلر ايچون غايت طبيعيدر. باقيڭز بوكون مملكتمزده  اوقومه -يازمه  بيلمه ين آدم يوق، طبيعي اولماسه  ايدي بو درجه ده  ياييلامازدي. بوكون ٥٠ ميليونلق بر معارفي يايمه  واسطه لغي ياپان، طبيعتمزه  غايت اويغون كلن شو هييه روغليفدر. حرفلر و يازي ملّتڭ روحاني غداسيدر. بزم ژاپونلرڭ جسماني غدالري اولان ييه جكلريمزله  ده  آوروپه ليلر حياتلريني ادامه  ايتديره مزلر؛ بزم ژاپونلرڭ ييمكده  اولدقلري ييمكله  آوروپه  ملّتي ياشاياماز، اما (بونلر) ژاپونلر ايچون غايت مكمّل غدادر. اڭ زنكين بر ژاپون ايله  اڭ فقير بر ژاپون آراسنده  هيچ فرق يوقدر، حتّی آوروپه ده ، آمريقه ده  تحصيل ياپانلرڭ، مملكتمزه  دوندكلرنده  طبيعي غدالري اولان ژاپون ييمكلريني ترجيح ايتمكده  اولدقلري معلومدر: حرفلريمز ده  عينًا بويله در، معارف ايچون غدامزدر. اساسًا دگيشديريله مز. اما كندي كندينه  دگيشير، كليشير و يوكسلير او باشقه  بر مسئله در. هم ده  كليشمشدر و كليشمكده در. صوڭره  ”فلان فلان كلمه  ٢٠٠ سنه  أوّل شويله ، شيمدي بويله در“ دييه رك پك چوق حرف كوستردكدن صوڭره ، ”بونلرده  اولان دگيشيكلگڭ غايت طبيعي اولديغي آچيق و بيانه  حاجت دخي يوقدر“ ديدي. (آردندن ده  سوزلرينى شويله  سورديردي:) ”شيمدي بزم كنچلريمزڭ ميسيونرلرڭ فكرلرينه  قاپيلارق حرفلرڭ دگيشيمي حقّنده  برطاقيم فكرلرده  بولونمه لري، عادتا طبيعتڭ خلافنه  بر حركتدر. ٢-٣ بيڭ سنه  ظرفنده  ملّتمزه  طبيعت اولمش بر شيئڭ عكسنه  حركت ايتمك، حميتسزلكدن باشقه  بر حال دگلدر. اگر هييه روغليف معارف و ترقّي يه  مانع اولسه  ايدي، مملكتمز ٥٠ سنه  ظرفنده  بو درجه يي بولامازدي. بن اميد ايدرم، ژاپونيه  داها ٥٠ سنه  صوڭره  كرۀ ارضده  برنجيلگي الده  ايده جكدر. بوكون، ژاپون- چين- قوره  لسانلري أوچ لساندر. بر قوره لي قونوشديغي زمان ژاپون و چينلي بر كلمه  آڭلاماديغي كبي، بر چينلي ده  قونوشنجه  -عين شكلده - نه  ژاپون آڭلار، نه  ده  قوره لي. فقط بو أوچ ملّتدن بري كندي لساني أوزره  هييه روغليف خطّيله  بر شي يازينجه ، ديگرلري ده  هپ عين مكتوبي كندي لسانيله  اوقور، بو ايسه  ميدانده در. اگر جزؤي بر اهتمام ايله  پك آز ده  غيرت كوستريليرسه ، بو هييه روغليف همن شو أوچ ملّتي برلشديره جك. قوره لي ايچون ژاپون لساننى أوگرنمه يه  حاجت قالمديغي كبي، بر ژاپون ايچون ده  چين لساننى أوگرنمه يه  لزوم كورولمز. هييه روغليف واسطه سيله  ترجمانسز فوق العاده  قونوشولور. بر فرانسز، بر انكليز، بر روس، كندي لسانيله  هييه روغليف خطّيله  يازاجق اولورسه ، شبهه سز ديگرلري -ترجمه يه  كرك دويمقسزين- اوقورلر. بويله سنه  بيوك بر قولايلق ميدانده  ايكن، بوني يايغينلاشديرمق لازم كلمزمي؟ ’بز كله جگز ده  بوني لغو ايده جگز‘ (ديمك) نه  قدر واهي [صاچمه /احمقجه ] بر دوشونجه !.. بز وطنمزي-ملّتمزي محافظه  ايده جك ايسه ك، ملّيتمزه  عائد هر نه  وارسه  هپسني محافظه  ايتملي يز. حرفلريمزڭ هر بر كلمه سي بزم ايچون مقدّسدر. بز شيمديكي موجود هييه روغليفڭ بر كلمه سنڭ ضايع اولمه سني ايسته مه يز.“ پروفه سور طقاتا ، دهشتلي آلقيشلر ايچنده  قونوشمه سنه  صوڭ ويردي. پروفسور طقاته  جنابلرينڭ اصل قونوشمسي غايت مفصّل ايدي. فقط بن بو قدر ضبط ايده بيلدم. صوڭره  بن بو خصوصده  دولت آدملرندن و مملكتڭ ايلري كلنلرندن پك چوق كيمسه يله  خصوصي مذاكره لرده  بولوندم. آڭلاديغمه  كوره  ميسيونرلر بيڭ سنه  داها چاليشاجق اولورلرسه  نافله  و بوش يره  چاليشمش اولورلر. حتّی حكومت آدملرندن بري ديديكه : ”بوكون دولتمزڭ بتون سرلري بو هييه روغليف ايله  ضبط ايديلمشدر، حتّی هييه روغليف دولتمزڭ معنوي بر قوتيدر. بوكون فرض محال، ملّت هييه روغليفدن واز كچسه  بيله  حكومت هيچ بر وقت واز كچه مز. عكسنه  حكومتڭ بوني يايغينلاشديراجغي مقرّردر [كسينلشمشدر/قراره  باغلانمشدر].“ آراسوز: بزم الفبا [آلفابه ] مختريلرمز [ايجادجيلريمز/اويديرمه جيلريمز] عبرت آلملي… Ben ertesi gün adı geçen yere -davet olunduğum adres ile- vardım, bir kilise dâhilinde toplanmış ahali o kadar çok değil, yüz, nihayet yüz yirmi kişi olup bekliyorlardı. On dakika sonra kendisine işaret olunan Profesör konuşma kürsüsüne çıktı, aşağıdaki nutku irad etmeye başladı: Profesör Takata Ve Japon Harfleri[1] “Bizim Japonların zayıf zamanlarında düşmanlarımız aramıza sızmışlar, kendi bozuk fikirlerini yaymak için durmaksızın milletimiz içine ayrılık tohumunu ekmekteler. Her tarafta fitne uyandırmak için çareler aramakta ve her nevi sebeplere teşebbüs etmekte asla ve kat'a tereddüt etmiyorlar; maksatları bizi birbirimizden ayırmak, bu suretle kuvvetimizi azaltmak, nihayet bizim ruhumuza tasallut ederek akıbet bizi kendilerine esir etmekten başka bir şey değildir. Şimdi o bedbinler bizim 2000 seneden beri kullanmakta olduğumuz yazımıza tasallut etmek istiyorlar. İnsanların avam kısmına karşı birtakım delillerle bizim hiyerogliflerimizin ağır/zor olup okumak-yazmak için başka bir hurufat kabul etmemizi tavsiye ediyorlar. Doğru, bugün dahi kullanmakta olduğumuz hiyeroglif esasen bizim kendi hurufatımız değildir. Fakat bize komşu olan Çin milletinin hurufatıdır, biz 2000 seneye yakındır bunu kullanmaktayız, şimdi adeta bizim kendi malımız, kendi hukukumuz gibi olmuştur. Hem kendi malımızdır, zira biz pek çok ilave ve ıslahatta bulunmuşuz. Bugün milyonlarca kitap bizim lisanımızda şu harflerle tab olunmuş, 50.000.000 ahali bu harflerle okuyup yazıyor, hiç bunu (başka harflerle) değiştirmek kabil olur mu? Bunun mümkün olmayacağını o bedbinler de bilirler, onların maksatları zaten bizi bölmek, bunun için ortalığa bu gibi meseleyi çıkarmışlar, bizim Avrupa-perest akılsız ahmaklarımız, olup olmayacağını, fayda ve zararlarını düşünmezler, yalnız o bedbinlerin sözlerine kapılır, “Böyle bir şey keşfettim” der, meydana çıkar. Bunlar hep körlerdir, onların bu sözlerine itibar olunamaz. Onlar vatan düşmanlarıdır, zira düşmanların sözüne kapılmışlar. Dost ve dostluk fikrinde olanlar milletin harabına hizmet edemezler, milletin fikirlerini bu gibi ehemmiyetsiz şeylerle bölmek, milletin bir kısmını ayırmak, milletin harabına hizmet demektir. Harflerin esası, insan tabiatının gereği olarak meydana gelmiştir, mucidi ise tabiattır. Şu halde bu harflerin değiştirilmesi beşer tabiatının değiştirilmesine bağlıdır ve tabiatın değişmesi derecesinde değişir. Bunu isbata da o kadar hacet yok zannederim; bir adam kendi yazısına dikkat eder, çeşitli zamanlarda yazdığı mektuplarını nazar-ı dikkatten geçirecek olursa kâfidir, neşeli ve gayet ferahlı zamanlarında yazdığı ve kullandığı kalem ile tabiatının bozulduğu ve kederli olduğu zaman kullandığı kalem arasında gayet büyük bir fark bulacaktır. Ayrı ayrı nazar-ı itibara alınarak umumi bir değerlendirme yapıldığında, milletlerin tabiatlarının, fertlerin tabiatlarından tecessüm etmiş bir âlem olduğu anlaşılır. Bir millet terakki edecek olursa, o milletin tabiatı da günden güne olmasa da aydan-aya, seneden-seneye umumi tabiatta manevi bir meserret (sevinç) hissolunur, kendi kendine her işte terakki ve yükselme eseri görülür. İşte böyle bir zamanda o milletin kullanmakta olduğu harflerinde de kendi kendine bir yükselme eseri görülebilir. Bugün terakki etmiş bütün milletlerin bundan 200-300 sene önce kullandıkları hatlar/yazılar ile bugün mevcut yazıları mukayese olunursa, çoğunda kıyas kabul etmeyecek derece(de) büyük fark görülebilir, fakat harflerin esası yine aynıdır. Esasın değiştirilmesi lazım gelmez. Şurasına da dikkat etmeli: Milletlerin içinde kullanılan resim-hat ile o milletin tabiatında gayet büyük bir manevi alaka vardır: Sağdan sola ve soldan sağa doğru yazılar, yukarıdan aşağıya doğru yazmalar hep o milletin tabiatıyla alakadardır. Şarklı/[doğulu]ların harfleri Şark tabiatına, Batılıların kullanmakta oldukları şekiller ve hatlar/yazılar Batı tabiatına uygundur. Doğulularda fıtri bir kuvvet vardır ki bu, Batılılarda hiç tasavvur olunamaz. Doğulular zahmet-keştir. Cihanda Doğu milleti için ağırlık/zorluk yoktur. Ne kadar ağır olsa bile Doğu tabiatı onu ağır görmez, zaten tabii olan şeyde ağırlık olmaz. İşte şu 20-30 bin muhtelif şekillerden mürekkep Japon yazısı, Japonlar için gayet tabiidir. Bakınız bugün memleketimizde okuma-yazma bilmeyen adam yok, tabii olmasa idi bu derecede yayılamazdı. Bugün 50 milyonluk bir maarifi yayma vasıtalığı yapan, tabiatımıza gayet uygun gelen şu hiyerogliftir. Harfler ve yazı milletin ruhani gıdasıdır. Bizim Japonların cismani gıdaları olan yiyeceklerimizle de Avrupalılar hayatlarını idame ettiremezler; bizim Japonların yemekte oldukları yemekle Avrupa milleti yaşayamaz, ama (bunlar) Japonlar için gayet mükemmel gıdadır. En zengin bir Japon ile en fakir bir Japon arasında hiç fark yoktur, hatta Avrupa'da, Amerika'da tahsil yapanların, memleketimize döndüklerinde tabii gıdaları olan Japon yemeklerini tercih etmekte oldukları malumdur: Harflerimiz de aynen böyledir, maarif için gıdamızdır. Esasen değiştirilemez. Ama kendi kendine değişir, gelişir ve yükselir o başka bir meseledir. Hem de gelişmiştir ve gelişmektedir. Sonra “Falan falan kelime 200 sene evvel şöyle, şimdi böyledir” diyerek pek çok harf gösterdikten sonra, “Bunlarda olan değişikliğin gayet tabii olduğu açık ve beyana hacet dahi yoktur” dedi. (Ardından da sözlerini şöyle sürdürdü:) “Şimdi bizim gençlerimizin misyonerlerin fikirlerine kapılarak harflerin değişimi hakkında birtakım fikirlerde bulunmaları, adeta tabiatın hilafına bir harekettir. 2-3 bin sene zarfında milletimize tabiat olmuş bir şeyin aksine hareket etmek, hamiyetsizlikten başka bir hal değildir. Eğer hiyeroglif maarif ve terakkiye mani olsa idi, memleketimiz 50 sene zarfında bu dereceyi bulamazdı. Ben ümit ederim, Japonya daha 50 sene sonra küre-i arzda birinciliği elde edecektir. Bugün, Japon-Çin-Kore lisanları üç lisandır. Bir Koreli konuştuğu zaman Japon ve Çinli bir kelime anlamadığı gibi, bir Çinli de konuşunca -aynı şekilde- ne Japon anlar, ne de Koreli. Fakat bu üç milletten biri kendi lisanı üzere hiyeroglif hattıyla bir şey yazınca, diğerleri de hep aynı mektubu kendi lisanıyla okur, bu ise meydandadır. Eğer cüz’i bir ihtimam ile pek az da gayret gösterilirse, bu hiyeroglif hemen şu üç milleti birleştirecek. Koreli için Japon lisanını öğrenmeye hacet kalmadığı gibi, bir Japon için de Çin lisanını öğrenmeye lüzum görülmez. Hiyeroglif vasıtasıyla tercümansız fevkalade konuşulur. Bir Fransız, bir İngiliz, bir Rus, kendi lisanıyla hiyeroglif hattıyla yazacak olursa, şüphesiz diğerleri -tercümeye gerek duymaksızın- okurlar. Böylesine büyük bir kolaylık meydanda iken, bunu yaygınlaştırmak lazım gelmez mi? ‘Biz geleceğiz de bunu lağvedeceğiz’ (demek) ne kadar vâhî [saçma/ahmakça] bir düşünce!.. Biz vatanımızı-milletimizi muhafaza edecek isek, milliyetimize ait her ne varsa hepsini muhafaza etmeliyiz. Harflerimizin her bir kelimesi bizim için mukaddestir. Biz şimdiki mevcut hiyeroglifin bir kelimesinin zayi olmasını istemeyiz.” Profesör Takata, dehşetli alkışlar içinde konuşmasına son verdi. Profesör Takata cenablarının asıl konuşması gayet mufassal idi. Fakat ben bu kadar zaptedebildim. Sonra ben bu hususta devlet adamlarından ve memleketin ileri gelenlerinden pek çok kimseyle hususi müzakerelerde bulundum. Anladığıma göre misyonerler bin sene daha çalışacak olurlarsa nafile ve boş yere çalışmış olurlar. Hatta hükümet adamlarından biri dedi ki: “Bugün devletimizin bütün sırları bu hiyeroglif ile zaptedilmiştir, hatta hiyeroglif devletimizin manevi bir kuvvetidir. Bugün farz-ı muhal, millet hiyerogliften vazgeçse bile hükümet hiçbir vakit vazgeçemez. Aksine hükümetin bunu yaygınlaştıracağı mukarrerdir [kesinleşmiştir/karara bağlanmıştır].” ARASÖZ: Bizim elif-ba [alfabe] muhterilerimiz [icatçılarımız/uydurmacılarımız] ibret almalı… [1] Âlem-i İslam ve Japonya’da İslamiyet’in Yayılması, c. 1, s. 386, İşaret Yayınları, 2012

بيلييورميدڭز، عثمانليجه  اثرلردن اجرتسز فائده لانابيلييورسڭز! قامو قوروم و قورولوشلرينه  عائد اثرلردن فائده لانمه  اصول و اساسلري حقّنده  توزوكده  ياپيلان دگيشيكلكلر باقانلر قورولنڭ اوناينى متعاقب رسمي غزته ده  يايينلانارق يورورلگه  كيرمشدر. توزوكده  ياپيلان دگيشيكلكله  يازمه  و نادر باصمه  اثرلردن رسمي قوروم و قورولوشلر، وقف و درنكلر ياننده ، تركيه  جمهوريتي وطنداشلرندن أوگرتيم أويه سي، أوگرنجي و آراشديرمه جيلرڭ چاليشمه  آلانلريله  ايلكيلي اولارق اجرتسز يارارلانمه لري ممكن حاله  كتيريلمشدر. نه دن؟ بو دگيشيكلكله  كولتور ميراثمزڭ اڭ زنكين خزينه سي اولان يازمه  اثرلرله  ايلكيلي اولارق ياپيلاجق آقاده ميك، كولتورل و صنعتسال چاليشمه لره  جدّي بر قايناق قاتقيسي صاغلانمش اولمقده در. اوزون ييللردر ليسانس، يوكسك ليسانس و دوقتوره  أوگرنجيلري ايله  آراشديرمه جيلر چاليشمه  آلانلريله  ايلكيلي ياپمش اولدقلري آراشديرمه لرده  توزوكله  بليرلنمش اجرتلري أوده مك صورتيله  يازمه  اثر كورونتولريني ايدینه بيلمكده ، آنجق أوگرتيم أويه سي و أوگرنجيلرڭ مادي شرطلري نه دنيله  ايدینه بيلدكلري كورونتولر صينيرلي قالمقده يدي. يازمه  اثر كورونتولرينڭ بوندن بويله  فليغرانلي اجرتسز اولارق خدمته  صونولاجق اولمسي، يازمه لر أوزرينه  ياپيلاجق چاليشمه لري تشويق ايدوب خيزلانديراجغي كبي علم و كولتور خزينه لرنده  مندمج اولان اسلام مدنيتنڭ بريكيمسل بيلكي بيلينجنڭ داها قولاي كون يوزينه  چيقمه سنه  ده  وسيله  اولاجقدر. كولتور باقانلغنڭ كيريشيملري ايله  علم و كولتور دنياسنه  أونملي بر قاتقي صاييلابيله جك بو دگيشيكلك نتيجه سنده  هر تورلي علم و صنعت آلانلرنده  پوتانسييل حالده  بولونان بريكيمڭ آقتيواسيوني خيزلاناجق،  بوڭا بناءً آقاده ميك چاليشمه لر، بيليمسل پروژه لر و اولوسلر آراسي كولتورل و صنعتسال فعاليتلر جدّي بر ديناميزم قازاناجقدر. كله جك نسللرڭ ذهن دنياسني اولوشديروركن كچمشڭ بريكيميله  قورولاجق ذهنسل تماسڭ حياتي درجه ده  أونملي اولديغي كرچگنڭ بر حقيقت اولارق قبولي زمان كچدكجه  و چاليشمه لر آرتدقجه  داها نت اولارق اورته يه  چيقاجقدر. ٥٢٠ بيڭ اثر سزلري بكلييور قونويله  ايلگيلي اولارق تركيه  يازمه  اثرلر قورومي باشقاني پروف. در. محي الدین ماجد شونلري سويله مشدي: ”ترك وطنداشي ماصتير و دوقتوره  أوگرنجيلري، أونيورسيته ده  چاليشان أوگرتيم أويه لري و بو آلانلرله  ايلكيلنن آراشديرمه جيلر، ياپاجقلري چاليشمه لرده  بو توزوگه  استنادًا بزدن طلب ايده جكلري يازمه  كورونتولري ايله  باصمه  نادر اثر كورونتولري قارشيلغنده  اجرت أودمه يه جك. طولاييسيله  داها أوڭجه  بلكه  دگيشيك فاقتورلرله  ايريشيلمسي داها زور اولان بو اثرلرڭ كورونتولري بوندن صوڭره  داها قولاي، تشويق ايديجي بر شكلده ، قوروملريمز طرفندن اجرتسز اولارق ايلگيليلره  ويريله جك. بزم قوروممزه  باغلي كتبخانه لرده ، يازمه لرله  برلكده  ياقلاشيق ٥٢٠ بيڭ اثر وار؛ بو اثرلرڭ هپسي قلاسيك دونم اثرلري. بزم توارث ايتديگمز زنكين كولتور و علم خزينه لري. بونلرڭ ياقلاشيق ٢٠٠ بيڭي يازمه  اثر. كري يه  قالانلر ده  باصمه  نادر اثرلر.“ بر طيق أوته ڭزده  پروف. در. مصطفي ايسن ده  موضوعڭ اهمّيتنه  اورغو ياپارق شونلري قيد ايتمشدر: ”آراشديرمه جيلر بر سيستم أوزرندن كيره رك، بيلگي صايارلرندن چيقدي آلارق بونلري قوللانابيله جكلر. بيليمسل آلت ياپي يي قولايلاشديرمق آچيسندن ده  چوق أونملي بر فعاليت. ارضروم، طرابزون، ملاطيه  ويا ساقاريه ده كي بر آراشديرمه  كوروليسي، بر يازمه نڭ بر صحيفه سنه  يا ده  تومنه  احتياج دويديغنده  بوني آنجق استانبولدن اوزون اوغراشلرڭ صوڭنده  تأمين ايده بيلييوردى. شيمدي طوغريدن بوني بيلگي صايارينه  اينديره بيله جك بر فرصت اورته يه  چيقدي. كولتور و توريزم باقانلغنه  چوق تشكّر ايدييورز بونڭ ايچون. تركيه ده  بيليمسل آلت ياپي يي چوق قولايلاشديرديغي قناعتنده يم. قوللاناجق آرقداشلريمزڭ ايشلرينى چوق قولايلاشديراجق بر فعاليت اولدي.“ Biliyor Muydunuz, Osmanlıca Eserlerden Ücretsiz Faydalanabiliyorsunuz! Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzükte yapılan değişiklikler Bakanlar Kurulunun onayını müteakip Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Tüzükte yapılan değişiklikle yazma ve nadir basma eserlerden resmi kurum ve kuruluşlar, vakıf ve dernekler yanında, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından öğretim üyesi, öğrenci ve araştırmacıların çalışma alanlarıyla ilgili olarak ücretsiz yararlanmaları mümkün hale getirilmiştir. Neden? Bu değişiklikle kültür mirasımızın en zengin hazinesi olan yazma eserlerle ilgili olarak yapılacak akademik, kültürel ve sanatsal çalışmalara ciddi bir kaynak katkısı sağlanmış olmaktadır. Uzun yıllardır lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri ile araştırmacılar çalışma alanlarıyla ilgili yapmış oldukları araştırmalarda tüzükle belirlenmiş ücretleri ödemek suretiyle yazma eser görüntülerini edinebilmekte, ancak öğretim üyesi ve öğrencilerin maddi şartları nedeniyle edinebildikleri görüntüler sınırlı kalmaktaydı. Yazma eser görüntülerinin bundan böyle fligranlı ücretsiz olarak hizmete sunulacak olması, yazmalar üzerine yapılacak çalışmaları teşvik edip hızlandıracağı gibi ilim ve kültür hazinelerinde mündemiç olan İslam medeniyetinin birikimsel bilgi bilincinin daha kolay gün yüzüne çıkmasına da vesile olacaktır. Kültür Bakanlığının girişimleri ile ilim ve kültür dünyasına önemli bir katkı sayılabilecek bu değişiklik neticesinde her türlü ilim ve sanat alanlarında potansiyel halde bulunan birikimin aktivasyonu hızlanacak,  buna binaen akademik çalışmalar, bilimsel projeler ve uluslararası kültürel ve sanatsal faaliyetler ciddi bir dinamizm kazanacaktır. Gelecek nesillerin zihin dünyasını oluştururken geçmişin birikimiyle kurulacak zihinsel temasın hayati derecede önemli olduğu gerçeğinin bir hakikat olarak kabulü zaman geçtikçe ve çalışmalar arttıkça daha net olarak ortaya çıkacaktır.[1] 520 Bin Eser Sizleri Bekliyor Konuyla ilgili olarak Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanı Prof. Dr. Muhittin Macit şunları söylemişti: “Türk vatandaşı master ve doktora öğrencileri, üniversitede çalışan öğretim üyeleri ve bu alanlarla ilgilenen araştırmacılar, yapacakları çalışmalarda bu tüzüğe istinaden bizden talep edecekleri yazma görüntüleri ile basma nadir eser görüntüleri karşılığında ücret ödemeyecek. Dolayısıyla daha önce belki değişik faktörlerle erişilmesi daha zor olan bu eserlerin görüntüleri bundan sonra daha kolay, teşvik edici bir şekilde, kurumlarımız tarafından ücretsiz olarak ilgililere verilecek. Bizim kurumumuza bağlı kütüphanelerde, yazmalarla birlikte yaklaşık 520 bin eser var; bu eserlerin hepsi klasik dönem eserleri. Bizim tevarüs ettiğimiz zengin kültür ve ilim hazineleri. Bunların yaklaşık 200 bini yazma eser. Geriye kalanlar da basma nadir eserler.” Bir Tık Ötenizde Prof. Dr. Mustafa İsen de mevzuun ehemmiyetine vurgu yaparak şunları kaydetmiştir: “Araştırmacılar bir sistem üzerinden girerek, bilgisayarlarından çıktı alarak bunları kullanabilecekler. Bilimsel altyapıyı kolaylaştırmak açısından da çok önemli bir faaliyet. Erzurum, Trabzon, Malatya veya Sakarya'daki bir araştırma görevlisi, bir yazmanın bir sayfasına ya da tümüne ihtiyaç duyduğunda bunu ancak İstanbul'dan uzun uğraşların sonunda temin edebiliyordu. Şimdi doğrudan bunu bilgisayarına indirebilecek bir fırsat ortaya çıktı. Kültür ve Turizm Bakanlığına çok teşekkür ediyoruz bunun için. Türkiye'de bilimsel altyapıyı çok kolaylaştırdığı kanaatindeyim. Kullanacak arkadaşlarımızın işlerini çok kolaylaştıracak bir faaliyet oldu .” [1] www.yek.gov.tr

آبايي ياقمق عبا، دوگمه  يوڭدن دگيشيك قالينلقلرده  ياپيلان بر تور قماشڭ آدي اولوب كنللكله  بياض رنكده  اعمال ايديلير. سياه رنكليسنه  ايسه  ”كبه “ دينير. بو جنس قماشڭ قوللانيلديغي پك چوق ير اولمقله  برابر، عبا دينيلنجه  كنللكله  درويشلرڭ كيديگي خرقه  آڭلاشيلير. وجودڭ تمامنى أورته جك قدر كنيش و اوزون، ياقه سز و يڭسز ديكيلن آبانڭ أوزللگي، دوگمه سز اولوب قوشاق ايله  قوللانيلمسيدر. بو دييم مجازًا ”بريسنه  عاشق اولمق، طوتولمق، كوڭل ويرمك“ كبي معنالره  ده  كلير. درويشلر آراسنده  بريلرينڭ عشقنڭ بيوكلگندن بحث ايديله جكسه  اسكيدن، ”او! عباسي خيلي يانيقدر!“ كبي افاده لر قوللانيليرمش. بر قيش كيجه سنده ، يوڭ عبالرينه  بورونمش درويشلر درسخانه ده  حلقه  اولوب شيخ افندي يي ديڭله مه يه  باشلامشلر. افندي حضرتلري جوشدقجه  آڭلاتمش؛ آڭلاتدقجه  جوشديرمش و درويشلر كنديلرندن كچه جك درجه لره  كلمشلر. بو صيره ده  اوجاغه  صيرتي دونوك درويشلردن بريسنڭ عباسنه  آتش صيچرايوب دوماني توتمه يه  باشلامشسه  ده  درويشڭ صيجاقلغي حسّ ايتديگي يوق! شيخ افندي دوماننى فرق ايدوب بو مريدينى ايقاظ ايله  يانمقدن قورتارير و آرقداشلري آراسنده  محجوب اولماسين دييه  اوني ديگرلرينه  ”كرچك حق عاشقي“ اولارق طانيتير. شيمدي خلق آراسنده  مجازي معناسيله  قوللانيلان ”آبايي ياقمق“ دييمي، بو حادثه نڭ يادگاريدر. Aba, dövme yünden değişik kalınlıklarda yapılan bir tür kumaşın adı olup genellikle beyaz renkte imal edilir. Siyah renklisine ise “kebe” denir. Bu cins kumaşın kullanıldığı pek çok yer olmakla beraber, aba denilince genlikle dervişlerin giydiği hırka anlaşılır. Vücudun tamamını örtecek kadar geniş ve uzun, yakasız ve yensiz dikilen abanın özelliği, düğmesiz olup kuşak ile kullanılmasıdır. Bu deyim mecazen “birisine âşık olmak, tutulmak, gönül vermek” gibi manalara da gelir. Dervişler arasında birilerinin aşkının büyüklüğünden bahsedilecekse eskiden, “O! Abası hayli yanıktır!” gibi ifadeler kullanılırmış. Bir kış gecesinde, yün abalarına bürünmüş dervişler dershanede halka olup şeyh efendiyi dinlemeye başlamışlar. Efendi hazretleri coştukça anlatmış; anlattıkça coşturmuş ve dervişler kendilerinden geçecek derecelere gelmişler. Bu sırada ocağa sırtı dönük dervişlerden birisinin abasına ateş sıçrayıp dumanı tütmeye başlamışsa da dervişin sıcaklığı hissettiği yok! Şeyh efendi dumanını fark edip bu müridini ikaz ile yanmaktan kurtarır ve arkadaşları arasında mahcup olmasın diye onu diğerlerine “gerçek Hak âşığı” olarak tanıtır. Şimdi halk arasında mecazi manasıyla kullanılan “abayı yakmak” deyimi, bu hâdisenin yadigârıdır.

سوكيلي دوستلر، ”انسان ديلنڭ آلتنده  كيزليدر“ ديركن اصلنده  كيشينڭ ايچ دنياسني طيشه  ياڭسيتيركن نيتنه ، مقصدينه  كوره  سچه رك قوللانديغي كلمه لري قصد ايتمش اولويورز. او كلمه لردركه ، ديلمزڭ آلتنده  ياتان بزي ياڭسيتييور. كوزل و فائده لي سوزلر ايچون حضرت سليمان (ع م) ”بر پتكدن طامله  طامله  صيزان بالا بڭزر. انسان روحنه  طات ويرر“ دير. كرچكدن ده  انسانلر عين ديلي، عين حرفلري و كلمه لري قوللانيرلر. لكن كيميسي بال كبيدر، كيميسي زهر. انسان آغزندن چيقاجق كلمه لري بيله رك، كلمه لرڭ نه يي افاده  ايتديگنڭ فرقنده  اولارق قوللانمليدركه ، حضرت سليمانڭ ديديگي كبي بال اتكيسي ياپسين. حياتي طاتليلاشديرسين. بو سببله  كلمه لرڭ كوكنلريني، كوجني، اتكيلريني أوگرنمه يه  و أوگرتمه يه  احتياجمز وار. ايشته  بو مقصده  خدمت ايتمك ايچون كوكننه  سياحت ايده جگمز ايلك كلمه مز ”رحله “ Sevgili dostlar, “İnsan dilinin altında gizlidir” derken aslında kişinin iç dünyasını dışa yansıtırken niyetine, maksadına göre seçerek kullandığı kelimeleri kastetmiş oluyoruz. O kelimelerdir ki, dilimizin altında yatan bizi yansıtıyor. Güzel ve faydalı sözler için Hazreti Süleyman (as) “Bir petekten damla damla sızan bala benzer. İnsan ruhuna tat verir.” der. Gerçekten de insanlar aynı dili, aynı harfleri ve kelimeleri kullanırlar. Lakin kimisi bal gibidir, kimisi zehir. İnsan ağzından çıkacak kelimeleri bilerek, kelimelerin neyi ifade ettiğinin farkında olarak kullanmalıdır ki, Hz. Süleyman’ın dediği gibi bal etkisi yapsın. Hayatı tatlılaştırsın. Bu sebeble kelimelerin kökenlerini, gücünü, etkilerini öğrenmeye ve öğretmeye ihtiyacımız var. İşte bu maksada hizmet etmek için kökenine seyahat edeceğimiz ilk kelimemiz “rahle” RAHLE: Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. Kelimenin kökü “rahlet”dir. "deveyi donatma, deveye semer bağlama" anlamındadır. Kitap okumaya yarayan bu eşya deve semerine benzediğinden dolayı kelime "deve semeri, deve semeri şeklinde okuma masası" diye isimlendirilmiştir. MANİFATURA: Bu kelime İtalyancadan dilimize geçmiş birleşik bir kelimedir. "el işi, imalat" anlamındadır. Latince “el” anlamındaki “manuel” kelimesi ile “yapmak, işlemek” manasındaki “factura” kelimesinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Osmanlıda fabrika işi kumaş, bez ve bunlarla ilgili malzemeleri satan yerlere manifaturacı denirdi. TABANCA: Bu kelime Türkçe kökenli bir kelimedir. İnsanın ayağının altına taban denir. Tabanca ise küçültme ekiyle küçük taban anlamında insanın “el ayası”na verilen isimdir. Hatta geçmişte “tokat ve şamar” anlamında da kullanılmıştır. Mesela “bir tabanca çaldı ol gül yüzine” ifadesinde olduğu gibi. Tabanca için Lügat-ı Osmani (1876) "el ayasıyla tutulan küçük piştov (silah)" manasını vermiştir. Ve kelime günümüzde de bu manada kullanılmaktadır.KASIM: Bu kelime Arapçadan dilimize girmiştir. “bölen, taksim eden" anlamındadır. Çünkü eski takvimde bir yıl yaz ayları ve kış ayları olmak üzere ikiye bölünür. Kış ayları, 8 Kasım’da başlar ve yaz aylarının başlangıcı olan Hıdırellez’e yani 6 Mayıs’a kadar sürer. Kış dönemi Kasım, zemherîr (erbaîn), hamsin adlı üç ana bölüme ayrılır. Tamamı 180 gün olarak kabul edilir. 8 Kasım – 21 Aralık arasındaki 45 günlük bölüme Kasım günleri denir. 21 Aralık’ta en uzun gece olur ve daha sonra geceler kısalmaya gündüzler uzamaya başlar. 22 Aralık - 30 Ocak arasındaki 40 güne zemherîr (erbaîn) denir. Özellikle 18 Ocak günü, mevsimin en soğuk günü sayılır. 30 Ocak’ta Erbaîn sona erip, 31 Ocak’ta da Hamsîn başlar ve 50 gün sürer. Kışı tamamlayan 45 günlük bir devre daha vardır ki, bu da baharın müjdecisi olan 21 Mart yani nevruz günü başlayıp, 6 Mayıs’a kadar geçen süredir ve daha ılımandır. Anadolu’da bu süreye “dokuzun dokuzu”, “april beşi”, “leylek kışı”, “oğlak kışı” gibi isimler verilir. PERHİZ: Bu kelime “yemekten veya diğer zevklerden uzak durma” anlamında Farsçadan dilimize geçmiş bir kelimedir. Halk ağzında göçüşme ile “perhiz” şeklinde de kullanılmaktadır. Günümüzde ise “Beslenme düzeninde sağlığın gerektirdiği kısıtlamayı yapma, bazı yiyecekleri hiç yememe veya belli miktarlarda yeme, diyet, rejim” anlamında kullanmaktayız.  Ayrıca “Dinin yasak ettiği şeylerden sakınma, kendini tutma, nefsine hâkim olup haramdan uzak durma” şeklinde de halk arasında bir kullanımı mevcuttur. Kelime “perhizkâr olmak, perhiz etmek, perhiz yapmak, perhizi bozmak” gibi deyimlerimizde de yer almaktadır. TURŞU: Kelime Farsça kökenlidir. “Ekşi veya tuzlu, ağız yakan şey” anlamındaki “turş” sözcüğünden köken almaktadır. Yüzlerce çeşidiyle sofralarımızı süsleyen bu ekşi nimet Lahana, hıyar, biber vb. sebzelerin tuzlu su veya sirkede bırakılarak özel bir kıvama gelmesi sonucu elde ediliyor. Bu güzel nimet öyle seviliyor ki bir “turşucu” diye bir meslek oluşmuş. “Turşu kurmak”, “turşusunu kurmak”, “turşu gibi olmak”, “turşusu çıkmak”, “turşu kafalı” deyimlerimizde halk arasında çok kullanılan ifadelerdir. KASIM: (قاسم) Bu kelime Arapçadan dilimize girmiştir. “bölen, taksim eden” anlamındadır. Çünkü eski takvimde bir yıl yaz ayları ve kış ayları olmak üzere ikiye bölünür. Kış ayları, 8 Kasım’da başlar ve yaz aylarının başlangıcı olan Hıdırellez’e yani 6 Mayıs’a kadar sürer. Kış dönemi Kasım, zemherîr (erbaîn), hamsin adlı üç ana bölüme ayrılır. Tamamı 180 gün olarak kabul edilir. 8 Kasım – 21 Aralık arasındaki 45 günlük bölüme Kasım günleri denir. 21 Aralık’ta en uzun gece olur ve daha sonra geceler kısalmaya gündüzler uzamaya başlar. 22 Aralık - 30 Ocak arasındaki 40 güne zemherîr (erbaîn) denir. Özellikle 18 Ocak günü, mevsimin en soğuk günü sayılır. 30 Ocak’ta Erbaîn sona erip, 31 Ocak’ta da Hamsîn başlar ve 50 gün sürer. Kışı tamamlayan 45 günlük bir devre daha vardır ki, bu da baharın müjdecisi olan 21 Mart yani nevruz günü başlayıp, 6 Mayıs’a kadar geçen süredir ve daha ılımandır. Anadolu’da bu süreye “dokuzun dokuzu”, “april beşi”, “leylek kışı”, “oğlak kışı” gibi isimler verilir.  

باتي ييقيلاجق، طوغو برلشه جك طوغو و باتینڭ هر آڭلامده  آليش- ويريشي يوز ييللر بوينجه  دوام ايده كلمشدر. دنيانڭ كوچولوب بر كوي حالنه  كلديگي كونمزده  بو حال آرتارق دوام ايتمكده در. شويله  بر فرقله كه ، طوغو خصوصًا مسلمانلر، بسلنديگي معنوي قايناق اعتباريله  عدالت و مرحمت أوزره  اولمشدر. بو حالني ده  هر زمان هر يرده  دوام ايتديرمشدر. باتي ايسه ، محرّف دينلرندن آلدقلري ياقلاشيمله  هپ ظلم طاشمشلردر. بوراده  معكوسًا متناسب بر حال داها كوزه  چارپييور. او ده  شودر: باتي تثليث اينانجنه  صاحبدر. بري دگل، أوچي قبول ايدر. بو اينانيش تملنده  طاغينيقلغي تلقين ايدركن، باتي منفعتي كرگي برلك آدي آلتنده  حركت ايتمه يه  چاليشمشدر. آمريقه سي، انكلتره سي، باتيسي كنديلرينه  برلك ديمشدر. طوغو ايسه  توحيد اينانجنه  صاحبدر. اساس اعتباريله  بر اولمق اڭ چوق مسلمانلره  ياقيشمقده در. تاريخ بوينجه  ده  بو برلك و اونڭ كتيرديگي كوچله  حركت ايده بيلمشلردر. فقط مع الاسف، أوزللكله  فرانسز اختلالندن صوڭره ، باتي برلك آدي آلتنده  شر كوچلر و منفعت برلكده لكلري الده  ايدركن، مسلمان جغرافيه ده  اختلاف و افتراقي كوروكله مشلردر. عصبيت و مذهب فرقليلقلري أوزرندن اينانيلماز چاليشمه لر ياپارق، طوغو طوپلوملريني و آفريقه يي كندي منفعتلري لهنه  پارام پارچه  ايتمشلردر. صوڭ كونلرده  قاتالونيه نڭ اسپانيه دن آيريلمه  طلبلري باتي يي، حتّی دنيا قامو اويني اپي مشغول ايتمشدر. بوندن أوڭجه  انكلتره نڭ آوروپه  برلگندن آيريلمه  قراري، باتینڭ دنكه لريني اپي صارصمشدر. بو حركتليلكلر، بوكونه  قدر طوغوده  هر تورلي آيريشديرمه يي كوروكله ين آمريقه  و باتي ايچون ده  صوڭڭ ياقين اولديغنه  اشارت ايتمييور دگلدر. باتینڭ جلالي يوزي، مظلوملرڭ كوز ياشلري ايله  صولاننجه  ماقياژي دوكولمه يه  باشلامشدر. انسان حقلري، باريش كبي سوزلرڭ اصلنده  بر قليفدن عبارت اولديغي، هر كون داها ده  آڭلاشيلير اولمقده در. سادجه  طيشاري يه  قارشي دگل، كندي انسانلرينه  قارشي ده  آغرسيف حاله  كلن باتي و يونتيمنڭ طوپلومسال ديناميكلريني طاشييان چوروك ديركلري قيريلمه يه  يوز طوتمقده  اولوب، بو ده  كيديشاتڭ بارز كوسترگه سيدر. دنيا بر كز داها دگيشييور. دون طوغونڭ حقيقتلرندن استفاده  ايله  آياقده  قالابيلمه  عمليه سي كوسترن و دونوب بونڭله  يينه  طوغويي خيرسزلايان باتي، آرتيق اساس حالنه ، كندينه  دونمه يه  يوز طوتمشدر. ياپديغي خطالر نتيجه سي قدرڭ سيلله سيله  سيلكه لنن و كندينه  كلن طوغو ده  يڭيدن كنديني كشف ايتمه يه  باشلامشدر. او ده  كندينه  كله جكدر. بلگه لر قسمنده  كوره جكسڭزكه  قاتالونيه  بوكون اولديغي كبي دون ده  أوزركلك طلب ايتمش. بوڭا انگل اولمه يه  چاليشان باتي، ديگر طرفدن بزم ايچمزده  آيريلقلري و آنارشي يي كوروكله مكدن كري طورمامشدر. فقط اساس اولان تملدر. كوكدر. هر شي يڭيدن كندي كوكلري أوزرنده  آياغه  قالقاجقدر. Doğu ve batının her anlamda alış-verişi yüzyıllar boyunca devam edegelmiştir. Dünyanın küçülüp bir köy haline geldiği günümüzde bu hal artarak devam etmektedir. Şöyle bir farkla ki, doğu hususan Müslümanlar, beslendiği manevi kaynak itibariyle adalet ve merhamet üzere olmuştur. Bu halini de her zaman her yerde devam ettirmiştir. Batı ise, muharref dinlerinden aldıkları yaklaşımla hep zulüm taşımışlardır. Burada makusen mütenasip bir hal daha göze çarpıyor. O da şudur: Batı teslis inancına sahiptir. Biri değil, üçü kabul ederler. Bu inanış temelinde dağınıklığı telkin ederken, Batı menfaati gereği birlik adı altında hareket etmeye çalışmıştır. Amerika’sı, İngiltere’si, batısı kendilerine birlik demiştir. Doğu ise tevhid inancına sahiptir. Esas itibariyle bir olmak en çok Müslümanlara yakışmaktadır. Tarih boyunca da bu birlik ve onun getirdiği güçle hareket edebilmişlerdir. Fakat maalesef, özellikle Fransız ihtilalinden sonra, Batı birlik adı altında şer güçler ve menfaat birliktelikleri elde ederken, Müslüman coğrafyada ihtilaf ve iftirakı körüklemişlerdir. Asabiyet ve mezhep farklılıkları üzerinden inanılmaz çalışmalar yaparak, doğu toplumlarını ve Afrika’yı kendi menfaatleri lehine paramparça etmişlerdir. Son günlerde Katalonya’nın İspanya’dan ayrılma talepleri batıyı, hatta dünya kamuoyunu epey meşgul etmiştir. Bundan önce İngiltere’nin Avrupa birliğinden ayrılma kararı, batının dengelerini epey sarsmıştır. Bu hareketlilikler, bugüne kadar doğuda her türlü ayrıştırmayı körükleyen Amerika ve Batı için de sonun yakın olduğuna işaret etmiyor değildir. Batının cilalı yüzü, mazlumların gözyaşları ile sulanınca makyajı dökülmeye başlamıştır. İnsan hakları, barış gibi sözlerin aslında bir kılıftan ibaret olduğu, her gün daha da anlaşılır olmaktadır. Sadece dışarıya karşı değil, kendi insanlarına karşı da agresif hale gelen batı ve yönetiminin toplumsal dinamiklerini taşıyan çürük direkleri kırılmaya yüz tutmakta olup, bu da gidişatın bariz göstergesidir. Dünya bir kez daha değişiyor. Dün doğunun hakikatlerinden istifade ile ayakta kalabilme ameliyesi gösteren ve dönüp bununla yine doğuyu hırsızlayan Batı, artık esas haline, kendine dönmeye yüz tutmuştur. Yaptığı hatalar neticesi kaderin sillesiyle silkelenen ve kendine gelen doğu da yeniden kendini keşfetmeye başlamıştır. O da kendine gelecektir. Belgeler kısmında göreceksiniz ki Katalonya bugün olduğu gibi dün de özerklik talep etmiş. Buna engel olmaya çalışan batı, diğer taraftan bizim içimizde ayrılıkları ve anarşiyi körüklemekten geri durmamıştır. Fakat esas olan temeldir. Köktür. Her şey yeniden kendi kökleri üzerinde ayağa kalkacaktır.

Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “ س ” (Sin)’in diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

بر ملّته  ”ملّت“ وصفي قزانديران حافظه سيدر فرض محال سويلیيورم، اللّٰه كوسترمه سين! خسته  اولدق و بينمزده  بر خسار اولوشدي. نتيجه سنده  حافظه مزي تومدن غائب ايتدك. بوندن صوڭره  حياتمزده  نه  دگيشيردي؟ بز سويله يه لم. هر شي، توم حياتمز. يعني حافظه مزي تومدن غائب ايتديگمزده : - اسممزي، كيم اولديغمزي، ياشمزي، - أشمزي، چوجقلريمزي، قرداشلريمزي، اقربالريمزي، آرقداشلريمزي، - آننه ، بابا، دده ، ننه ، دايي، عمجه ، حالا، تيزه ... يعني جديمزي، - أويمزي، محله مزي، قومشولريمزي، - ايشمزي، مسلگمزي، بيلكيلريمزي، تجربه لريمزي، - مالمزي، ملكمزي، ثروتمزي، زنكينلكلريمزي، - كچمشمزي و طولاييسيله  كله جگمزي، - بولونديغمز يري، زماني، - بورجلريمزي، آلاجقلريمزي، - دوستلريمزي، دشمانلريمزي، - شيمدي يه  قدر ياپدقلريمزي، ايلری يه  دونوك پلانلريمزي، ياپاجقلريمزي، - تحصيل ايتديگمز علملري، توم أوگرندكلريمزي، - حياتمزي آڭلاملي قيلان دگرلريمزي، - بزه  كيملك، كيشيلك، شخصيت قازانديران هر شيئي غائب ايدرز. ”بن كيمم؟“ سؤالنه  ويرديگمز جواب اصلنده  أوگرندكلريمز، حافظه مزده  بريكديردكلريمزدر. بو بريكيمي غائب ايدن انسان ’بن كيمم‘ سؤالنه  جواب ويره مز. بو سؤاله  جواب ويره مه ين انسانڭ اطرافيله  اولان باغي ده  قوپار. طولاييسيله  چوره سنده  اولوب بيتنلر اونڭ ايچون آڭلامسزلاشير. دنيا، حيات و وار اولوشمزه  دائر هر شي كنديمزي بيلديگمز أولچوده  معنا قازانير. بونلري نه دن يازدم؟ شونڭ ايچون: ملّتلر ده  انسانلر كبيدر. ملّتلرڭ ده  حياتلري طولاييسيله  كچمشلري، سروانلري، تجربه لري و بو سوره كلن حياتله  برابر أوگرندكلري، بريكيملري، كله نكلري، كولتورلري، اورتاق دگرلري، دوستلري، دشمانلري، ياپدقلري، ياپاجقلري وس. يعني حافظه لري واردر. بر ملّته  ملّت وصفي قازانديران ده  بو حافظه در. حافظه سني غائب ايتديگنده ، انسان ايچون سرد ايتديگمز پروبلملر ملّت ايچون ده  وقوع بولمه يه  باشلار. يوقاريده  ذكر ايتديگمز حافظه سني غائب ايدن انسانڭ ياشاياجغي پروبلملري، حافظه سني غائب ايدن بر ملّت ايچون دگرلنديرديگمزده  نه  قدر بيوك بر فلاكت اولديغني آچيقجه  كوره بيليرز. پكي، بر ملّت حافظه سني غائب ايدرمي؟ اوت، غائب ايدر. بو غائب ايتمه  انسانڭكي كبي بر آنده  اولماز البته . زمان و سورچ ايچريسنده  كرچكلشير بو فلاكت. ناصل اولور بو؟ كچمشي ايله  باغي كسيله رك، كچمشي ايله  ارتباط قورمه سني صاغلايان واسطه لري غائب ايده رك، كچمشيله  آراسنه  يوكسك ديوارلر أوروله رك، كچمشي يوق صاييلارق. ملّتلر كولتور، كله نك و مدنيتلرينڭ بيوك چوغونلغني ياشايارق بر صوڭره كي نسله  آقتاريرلر. بونلرڭ تملنى اولوشديران مكتسباتي ايسه  يازارق يعني كتابلرله  صوڭره كي نسللره  ميراث بيراقيرلر. طورونلر دده لرندن دور آلدقلري كتابلرده  ملّتلرينڭ بيوك حافظه سني كورورلر، أوگرنيرلر. بونڭله  كولتور و مدنيتلريني تمللنديررلر. كندي حياتلري بوينجه  ايدندكلري يڭي بيلكي و تجربه لري، دده لرندن آلدقلري كتابلره  اكله يوب زنكينلشديره رك صوڭره كي نسله  تسليم ايدرلر. نسلدن نسله  بر چيغ كبي بويويه رك آقتاريلان بو محتشم كولتور ميراثي بر قسم عارضه لرله  انقطاعه  اوغرار ده  صوڭره كي نسله  آقتاريلامازسه  او ملّت ايچون حافظه  غائبي باشلامش ديمكدر. بو كسينتي تلافي ايديله مز و آراده كي مسافه  آچيلمه يه  دوام ايدرسه  كچمش ايله  كله جگڭ ارتباطي قوپار. ايشته  بو قوپوش بيوك بر فلاكتدر. نتيجه ده  كله نكله  ياشاتيلان بر قسم كولتور و دگرلر بر مدّت داها دوام ايدرلر فقط زمانله  اونلر ده  اونوتولمه يه ، بيتمه يه  باشلارلر. چونكه  كولتوري تمللنديروب دوام ايتديره جك مكتسبات آقتاريلامامشدر. بو ملّت يا حافظه سني تكرار قازاناجق و يولنه  قالديغي يردن دوام ايده جكدر. يا ده  ملّت اولمه  وصفنى غائب ايدوب تاريخڭ توزلي رافلرنده  غائب اولوب كيده جكدر. بويله  بيوك فلاكت ياشامش بر ملّت بيلييورميسڭز؟ كيميلري ايچون بو قدر بديهي بر سؤال عبث كبي كورونه بيلير. لكن حافظه سني غائب ايتمش بر ملّتڭ اولادلري/طورونلري بعضًا اولوب بيتنڭ، ياشانان فلاكتڭ فرقنده  اولامايابيليرلر. ياشانان بيوك فلاكتڭ فرقنده  اولانلر ايچون تكرار، فرقنده  اولمايانلر ايچون ايسه  ايقاظ و اخطار صددنده  قيصه جه  سويله يه لم. اوت، بو بيوك فلاكته  اوغرامش بر ملّت وار. بزم ملّتمز، بزز! كچمشمزڭ قيد آلتنه  آلينديغي ميليونلرجه  كتاب، حافظه مزڭ يازيلي اولديغي صاييسز كتابه ، كيم اولديغمزي أوگرنه بيله جگمز حدسز مكتسبات وار و بز اونلري اوقويامييورز. عصرلردر بيوك بر حسّاسيتله  بنا ايديلمش محتشم كولتور ميراثنڭ آقتاريلديغي كزيده  اثرلره ، هر بري بها بيچيلمز مجوهر قيمتنده كي كتابلره  اولاشمه مزڭ أوڭنده كي انكل نه در؟ ديلمزمي دگيشدي؟ كتبخانه لريمزده كي ميليونلرجه  اثر تركجه  دگلمي؟ آرشيولرڭ رافلرنده  توزلانان حافظه مزه  نه دن اولاشامييورز؟ ديلمز عين فقط يازيمز فرقلي. يازينڭ باشنده  ”خسته  اولسه ق و بينمزده  بر خسار اولوشسه “ديمشدك يا. ايشته  بز كرچكدن خسته  اولدق و بينمزده  بر خسار اولوشدي. اولوشان بو خسار، اجداديمزڭ ١٠٠٠ سنه  بوينجه  قوللانديغي، أوزرينه  محتشم بر مدنيت و كولتور انشا ايتديگي حرفلري اونوتمق اولدي. بزلر دگل عصرلر أوڭجه سي، ١٠٠ سنه  أوڭجه  دده مزڭ يازديغي دفتري اوقويامييورز. المزه  آلوب، شويله  آڭلامسزجه  باقوب چاره سزجه  كناره  بيراقيويرييورز. باقيڭز، دده مزله  آرامزده كي باغ ناصل ده  قوپيويرمش. كنديمزه  كلمه نڭ، اييلشمه نڭ، حافظه مزي قازانمه نڭ يولي ايسه  خسارلي بولكه يي تداوي ايتمكدن كچييور. تداوي اولمق و تكرار حافظه مزي قازانمق ايله  آرامزده  بيوك، آشيلاماز، يوكسك و قالين ديوار كبي كورونن انكل اصلنده  اينجه جك بر تول. أوفله سه ك آچيلاجق، طوقونسه ق ييرتيلاجق. ياپمه مز كركن شي أوڭجه لكله  خسته  اولديغمزي فرق ايدوب شفاسني آرامقدر. يعني كوچوجك بر حركتله  او اينجه جك تولي اورته دن قالديرمق ايچون اجداديمزڭ يازيسني، عثمانلي تركجه سني أوگرنمكدر. اجداديمزڭ يازيسني اوقويوب يازابيلمكدر. قولايلقله  أوگرنه بيله جگمز عثمانلي تركجه سي، كچمشله  اولان باغمزي تكرار قوراجق، اشسز كولتور خزينه مزڭ و غائب ايتديگمز محتشم حافظه مزڭ قاپيسني بزه  آرالاياجقدر. اونوتمايالم! حافظه مزي، اصلي كيملك و شخصيتمزي تكرار قازاننجه يه  قدر بزه  راحت يوق. Farz-ı muhal söylüyorum, Allah göstermesin! Hasta olduk ve beynimizde bir hasar oluştu. Neticesinde hafızamızı tümden kaybettik. Bundan sonra hayatımızda ne değişirdi? Biz söyleyelim. Her şey, tüm hayatımız. Yani hafızamızı tümden kaybettiğimizde: İsmimizi, kim olduğumuzu, yaşımızı, Eşimizi, çocuklarımızı, kardeşlerimizi, akrabalarımızı, arkadaşlarımızı, Anne, baba, dede, nene, dayı, amca, hala, teyze... yani ceddimizi, Evimizi, mahallemizi, komşularımızı, İşimizi, mesleğimizi, bilgilerimizi, tecrübelerimizi, Malımızı, mülkümüzü, servetimizi, zenginliklerimizi, Geçmişimizi ve dolayısıyla geleceğimizi, Bulunduğumuz yeri, zamanı, Borçlarımızı, alacaklarımızı, Dostlarımızı, düşmanlarımızı, Şimdiye kadar yaptıklarımızı, ileriye dönük planlarımızı, yapacaklarımızı, Tahsil ettiğimiz ilimleri, tüm öğrendiklerimizi, Hayatımızı anlamlı kılan değerlerimizi, Bize kimlik, kişilik, şahsiyet kazandıran her şeyi kaybederiz.  “Ben kimim?” sualine verdiğimiz cevap aslında öğrendiklerimiz, hafızamızda biriktirdiklerimizdir. Bu birikimi kaybeden insan ‘ben kimim’ sualine cevap veremez. Bu suale cevap veremeyen insanın etrafıyla olan bağı da kopar. Dolayısıyla çevresinde olup bitenler onun için anlamsızlaşır. Dünya, hayat ve varoluşumuza dair her şey kendimizi bildiğimiz ölçüde mana kazanır. Bunları neden yazdım? Şunun için: Milletler de insanlar gibidir. Milletlerin de hayatları dolayısıyla geçmişleri, serüvenleri, tecrübeleri ve bu süregelen hayatla beraber öğrendikleri, birikimleri, gelenekleri, kültürleri, ortak değerleri, dostları, düşmanları, yaptıkları, yapacakları vs. yani hafızaları vardır. Bir millete millet vasfı kazandıran da bu hafızadır. Hafızasını kaybettiğinde, insan için serdettiğimiz problemler millet için de vuku’ bulmaya başlar. Yukarıda zikrettiğimiz hafızasını kaybeden insanın yaşayacağı problemleri, hafızasını kaybeden bir millet için değerlendirdiğimizde ne kadar büyük bir felaket olduğunu açıkça görebiliriz. Peki, bir millet hafızasını kaybeder mi? Evet, kaybeder. Bu kaybetme insanınki gibi bir anda olmaz elbette. Zaman ve süreç içerisinde gerçekleşir bu felaket. Nasıl olur bu? Geçmişi ile bağı kesilerek, geçmişi ile irtibat kurmasını sağlayan vasıtaları kaybederek, geçmişiyle arasına yüksek duvarlar örülerek, geçmişi yok sayılarak. Milletler kültür, gelenek ve medeniyetlerinin büyük çoğunluğunu yaşayarak bir sonraki nesle aktarırlar. Bunların temelini oluşturan müktesebatı ise yazarak yani kitaplarla sonraki nesillere miras bırakırlar. Torunlar dedelerinden devraldıkları kitaplarda milletlerinin büyük hafızasını görürler, öğrenirler. Bununla kültür ve medeniyetlerini temellendirirler. Kendi hayatları boyunca edindikleri yeni bilgi ve tecrübeleri, dedelerinden aldıkları kitaplara ekleyip zenginleştirerek sonraki nesle teslim ederler. Nesilden nesile bir çığ gibi büyüyerek aktarılan bu muhteşem kültür mirası bir kısım arızalarla inkıtâa uğrar da sonraki nesle aktarılamazsa o millet için hafıza kaybı başlamış demektir. Bu kesinti telafi edilemez ve aradaki mesafe açılmaya devam ederse geçmiş ile geleceğin irtibatı kopar. İşte bu kopuş büyük bir felakettir. Neticede gelenekle yaşatılan bir kısım kültür ve değerler bir müddet daha devam ederler fakat zamanla onlar da unutulmaya, bitmeye başlarlar. Çünkü kültürü temellendirip devam ettirecek müktesebat aktarılamamıştır. Bu millet ya hafızasını tekrar kazanacak ve yoluna kaldığı yerden devam edecektir. Ya da millet olma vasfını kaybedip tarihin tozlu raflarında kaybolup gidecektir. Böyle büyük felaket yaşamış bir millet biliyor musunuz? Kimileri için bu kadar bedihi bir sual abes gibi görünebilir. Lakin hafızasını kaybetmiş bir milletin evlatları/torunları bazen olup bitenin, yaşanan felaketin farkında olamayabilirler. Yaşanan büyük felaketin farkında olanlar için tekrar, farkında olmayanlar için ise ikaz ve ihtar sadedinde kısaca söyleyelim. Evet, bu büyük felakete uğramış bir millet var. Bizim milletimiz, biziz! Geçmişimizin kayıt altına alındığı milyonlarca kitap, hafızamızın yazılı olduğu sayısız kitâbe, kim olduğumuzu öğrenebileceğimiz hadsiz müktesebat var ve biz onları okuyamıyoruz. Asırlardır büyük bir hassasiyetle bina edilmiş muhteşem kültür mirasının aktarıldığı güzide eserlere, her biri paha biçilmez mücevher kıymetindeki kitaplara ulaşmamızın önündeki engel nedir? Dilimiz mi değişti? Kütüphanelerimizdeki milyonlarca eser Türkçe değil mi? Arşivlerin raflarında tozlanan hafızamıza neden ulaşamıyoruz? Dilimiz aynı fakat yazımız farklı. Yazının başında “hasta olsak ve beynimizde bir hasar oluşsa” demiştik ya. İşte biz gerçekten hasta olduk ve beynimizde bir hasar oluştu. Oluşan bu hasar, ecdadımızın 1000 sene boyunca kullandığı, üzerine muhteşem bir medeniyet ve kültür inşa ettiği harfleri unutmak oldu. Bizler değil asırlar öncesi, 100 sene önce dedemizin yazdığı defteri okuyamıyoruz. Elimize alıp, şöyle anlamsızca bakıp çaresizce kenara bırakıveriyoruz. Bakınız, dedemizle aramızdaki bağ nasıl da kopuvermiş. Kendimize gelmenin, iyileşmenin, hafızamızı kazanmanın yolu ise hasarlı bölgeyi tedavi etmekten geçiyor. Tedavi olmak ve tekrar hafızamızı kazanmak ile aramızda büyük, aşılamaz, yüksek ve kalın duvar gibi görünen engel aslında incecik bir tül. Üflesek açılacak, dokunsak yırtılacak. Yapmamız gereken şey öncelikle hasta olduğumuzu fark edip şifasını aramaktır. Yani küçücük bir hareketle o incecik tülü ortadan kaldırmak için ecdadımızın yazısını, Osmanlı Türkçesi’ni öğrenmektir. Ecdadımızın yazısını okuyup yazabilmektir. Kolaylıkla öğrenebileceğimiz Osmanlı Türkçesi, geçmişle olan bağımızı tekrar kuracak, eşsiz kültür hazinemizin ve kaybettiğimiz muhteşem hafızamızın kapısını bize aralayacaktır. Unutmayalım! Hafızamızı, aslî kimlik ve şahsiyetimizi tekrar kazanıncaya kadar bize rahat yok.

مستشرقلر (اوريانتاليستلر): دوستمي دشمانمي؟  مستشرق، شرقياتجي ويا بر باشقه  دييشله  اوريانتاليستلر، أوزللكله  ١٩نجی يوز ييلده  اسلام دنياسنڭ هر كوشه سنه  كيتمشلر، هر ئولكه سني ديديك ديديك آراشديرمشلردر. كيمي، مسلمان اولديغني ادّعا ايتمش؛ كيمي ايسه  مسلمان دوستيمش كبي بر طور ايچنده  اولمشدر. آنجق اسلام دنياسني آراشديريركن پك ايي نيتلي اولدقلري سويلنه مز. جدّي آراشديرمه لرله ، باتينڭ اسلام دنياسي أوزرنده كي سوموركه جيلك فعاليتلرينڭ بيليمسل آلت ياپيسني اولوشديردقلري اورته يه  چيقاريليرسه  شاشمامق كركير. ايشته  بو مستشرقلر، كنديلرنجه  ساده جه  بيليم آدملغي ياپمامشلر؛ آركئولوژيك قازي فعاليتلري ياپارق، طوغودن باتي يه  تاريخي اثر قاچاقجيلغنه  ده  دستك اولمشلردر. بونلرڭ اڭ أوڭده  كلنلرندن آلمان مستشرق نولده كڭ ايراقڭ ديوانيه  و سوريه نڭ رقّه  شهرلرنده  ياپمه يي دوشونديگي آركئولوژيك قازيلر ده  بو قونونڭ أورنكلري آراسنده در. نولده كه ، سلطان ٢نجی عبدالحميد خانڭ تختدن اينديريلمه سنڭ آردندن ديوانيه  و رقّه ده  آركئولوژيك قازي ايچون عثمانلي معارف نظارتندن اذن ايسته مشدر. كركلي اذني آلدقدن صوڭره  تكرار باش اورارق، قازي رخصتنامه سنڭ ١٩١١ سنه سندن اعتبارًا كچرلي اولمه سني طلب ايتمشدر. هولانده نڭ اندونزيه ده كي لاورنسی اولان صینوقڭ خواجه سي اولان نولده كڭ، رقّه ده  و ديوانيه ده  نه  آراديغنڭ و نه  بولديغنڭ آراشديريلمسي كركمكده در. Müsteşrik, şarkiyatçı veya bir başka deyişle oryantalistler, özellikle 19. Yüzyılda İslâm dünyasının her köşesine gitmişler, her ülkesini didik didik araştırmışlardır. Kimi, Müslüman olduğunu iddia etmiş; kimi ise Müslüman dostuymuş gibi bir tavır içinde olmuştur. Ancak İslâm dünyasını araştırırken pekiyi niyetli oldukları söylenemez. Ciddî araştırmalarla, Batı’nın İslâm dünyası üzerindeki sömürgecilik faaliyetlerinin bilimsel altyapısını oluşturdukları ortaya çıkarılırsa şaşmamak gerekir. İşte bu müsteşrikler, kendilerince sadece bilim adamlığı yapmamışlar; arkeolojik kazı faaliyetleri yaparak, Doğu’dan Batı’ya tarihî eser kaçakçılığına da destek olmuşlardır. Bunların en önde gelenlerinden Alman müsteşrik Nöldeke’nin Irak’ın Divaniye ve Suriye’nin Rakka şehirlerinde yapmayı düşündüğü arkeolojik kazılar da bu konunun örnekleri arasındadır. Nöldeke, Sultan 2. Abdülhamid Han’ın tahttan indirilmesinin ardından Divaniye ve Rakka’da arkeolojik kazı için Osmanlı Maarif Nezaretinden izin istemiştir. Gerekli izni aldıktan sonra tekrar başvurarak, kazı ruhsatnamesinin 1911 senesinden itibaren geçerli olmasını talep etmiştir. Hollanda’nın Endonezya’daki Lawrence’ı olan Snouck’un hocası olan Nöldeke’nin, Rakka’da ve Divaniye’de ne aradığının ve ne bulduğunun araştırılması gerekmektedir. Belge no: MF_MKT__01151_00061_001_001 Tarih: 8 Rebiulahir 1328 (19 Nisan 1910) (1)Hû (2)Müze-i Hümâyûn (3)22 (4)Maârif Nezâret-i Celîlesine (5)Devletlû efendim hazretleri (6)Bağdad Vilâyeti dâhilinde Dîvâniye sancağında ve Rakka nâm mevki’-i kadîmde iki sene müddetle hafriyât icrâsına bâ-ruhsat-ı resmiye me’zûn olan Almanya devleti teb’asından Mösyö Nöldeke’nin (7)hâiz olduğu ruhsatnâme mûcibince hafriyât-ı mezkûreye sene-i hâliye Nisan’ından i’tibâren bed’en eylemesi îcâb etmekde ise de bu kere mûmâ-ileyhden idâre-i âcizâneme vürûd eren bir kıt’a (8)tahrîrâtda beyân edilen ma’zeret-i kaviyye ve makbûleye binâen hafriyât ruhsatnâmesinin gelecek bin dokuz yüz on bir senesi Kanunusani’sinden i’tibâren edilmesi taleb edildiğinden (9)ruhsatnâme kaydına ol-vechle işâret edilerek kendisine bildirilmek üzere keyfiyetin sû-yi bendegâneme emr ve iş’ârına müsâade buyurulması bâbında emr u fermân hazret-i men lehü’l-emrindir (10)Fî 8 Rebiulahir sene 1328 ve fî 5 Nisan sene 1326 (11)Müze-i Hümâyûnlar Müdîr-i Umûmîsi (12)Bende (13)Halil (Edhem)

İnsan aklı, binlerce yıllık yaşam serüvenini zaman ve mekân kavramı olmaksızın öğrenebilecek tarih gibi bir anahtarı keşfetmiştir. Tarih her bir fert için olduğu kadar, toplulukların teşekkül ettirdiği devlet mekanizması için de zaruri bir ilimdir. Siyasi tarih görünürde bir hikâye karşımıza çıkarır, gerçekte ise idare sanatının inceliklerini öğretir. Bir devlet kendi tarihi geçmişini öğrenmezse, varlığını devam ettiren veya tehlikeye sokan gelişmeleri başka nereden öğrenebilir? Özellikle şanlı bir tarihe sahip olan devletler, siyasi gelişmelerde geçmişte yaşananları dikkate almaksızın adımlar atarsa, bu hem devletin bekasına zarar verir. Hem de onu aslında çok varlıklı, ancak cebinde beş kuruşu olmayan cimri bir zengin gibi gülünç ve sefil bir duruma düşürür. Günümüzde yaşanan siyasi ve toplumsal önemi haiz her olay, aslında geçmişin bir yansımasıdır. Dikkatli bakıldığında yıllar veya asırlar öncesinden tarihin geleceğe muhbirlik ettiğine şahit oluruz. 2017ʼnin son aylarında bazı toplulukların bağımsızlık girişimleri ve Avrupa devletlerinin bu konudaki ideolojik ve çıkar endeksli çifte standartı, bizi ister istemez tarihin o zengin arşiv hazinesine yönlendiriyor ve benzer hadiselerden ders çıkarmaya zorluyor. 18. yüzyılın sonlarında, dünya tarihinin dönüm noktalarından biri yaşandı. Tarıma ve ticarete dayalı imparatorluklardan sanayileşen ulus devlet modeline geçişin başlangıcı olan Fransız İhtilali, dünyanın birçok coğrafyasında olduğu gibi Osmanlı ve Avrupa topraklarında da milliyetçilik faaliyetlerini körükledi. Avrupa’dan örnek verecek olursak, Amerika’nın keşfinden beri en büyük sömürge imparatorluklarından birini kuran İspanya’nın 1714 yılında ele geçirdiği İber yarımadasının kuzeydoğusu, yani Katalonya toprakları, kendine özgü dil, tarih ve kültüre sahip bir bölgeydi. 1789 ihtilaliyle birlikte yeniden bağımsızlık hayalleri kuran Katalanlar, Barselona merkezli topraklarını zaman içerisinde hem sanayi merkezi yaptılar, hem de kıtalararası ticareti artırdılar. I. Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda özerklik statüsü alıncaya kadar defalarca iç savaşın yaşandığı bu topraklarda, daha genelde kıtanın tüm coğrafyasında, Avrupa devletleri ülkelerinin bölünmesini engellemek için her türlü yola başvurdu. Daha 1815 tarihindeki Viyana Kongresi’nde Avrupa’nın siyasi statüsünü düzenlemek için toplanan İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya devletleri, Fransız İhtilali ve savaşının getirdiği fikrî ve siyasî karışıklıklardan imparatorluklarını korumak için radikal kararlar alırken, bu yıllarda Osmanlı ülkesinde ayaklanma ve anarşi çıkaran Rumlar hakkında Batı medyası methiyeler yazıyordu. Aynı Avrupa, Balkanları ve Anadolu’yu Müslümanlardan temizlemek gayesiyle, bulduğu her fırsatta Osmanlı’nın doğu, güney, batı, bütün coğrafi bölgelerine her türlü ajan ve para desteği vererek, devleti parçalayana kadar isyan tohumları ekmekten geri durmadı. Günümüzde Avrupa devletleri hem kendi içlerinde hem Avrupa Birliği olarak siyasi yapılarını muhafaza etmeye çalışsalar da; Batı medeniyetinin güç, menfaat, mücadele, milliyetçilik ve dünyevi arzulara dayanması, bu temeller üzerindeki siyasal ve toplumsal mekanizmaların hiçbir zaman ittihad edemeyeceğini göstermektedir. Bu sayımızda, Osmanlı Devleti’ne uygulanan bu ikiyüzlü uygulamanın yüzlerce belge arasından seçtiğimiz iki örneğini göstermek istiyoruz. 1883 yılında, İspanya’nın sanayi şehri olan Katalonya halkının eskiden beri istediği özerk yönetim hakkını vaad eden merkezî hükümet bu sözünü yerine getirmemekle birlikte, aynı zamanda vergi toplamada son derece sıkı davranmakta, hatta askeri unsurlar bölgeye sevk etmektedir. Öte yandan, 1901 tarihinde Bitlis’teki Ermeni bozguncuların kılık değiştirip çıkardıkları karışıklıkları kendi milletlerine yapılan saldırı gibi göstererek uydurdukları haberlerin doğruluğunu soruşturmadan yayınlayan Avrupa basını, söz konusu kendileri olduğunda yapılan zulüm ve baskıları ustalıkla örtmektedir. Katalonya Özerk Bölge Başkanı Carles Puigdemontʼun şu itirafı, bu ikiyüzlülüğü tespit bakımından önemlidir: “Avrupa Birliği Katalan halkının serbestçe toplanma ve ifade özgürlüğü haklarının kısıtlanması konusunda hiçbir şey söylemedi. Ancak Türkiye ve dünyanın diğer bölgelerinde bu haklar kısıtlandığında çok cesurlar.” Katalonya Halkının Özerk Yönetim Talebine Dair Belge İspanya’nın sanayi şehri olan Katalonya halkının eskiden beri istediği özerk yönetim hakkının merkezi hükümet tarafından vaad edilmesine rağmen verilmemesi, her ne kadar tansiyonu düşürmek için adımlar atılsa da Katalonya eyaletindeki kargaşanın diğer şehirlere de sıçrama ihtimali olduğuna dair Madrid elçiliği maslahatgüzarı tarafından, Hariciye Nezaretine gönderilen tahrirat (3 Aralık 1883). (1) Bâb-ı Âlî (2) Nezâret-i Umûr-ı Hâriciye (3) Tercüme Odası (4) Aded (5) Hâriciye Nezâretine 21 Teşrîn-i Sânî sene 99 târîhiyle Madrid sefâret-i seniyyesi maslahatgüzârından (6) vârid olan 600 numaralı tahrîrâtın hülâsaten tercümesidir.(7) Katalan mes’elesi kesb-i vehâmet itmeğe başlıyor. İbtidâ-yı emirde İspanya’nın sınâ‘atkâhı olan (8) Katalonya eyâleti yalnız bir muhtâriyet-i idâre arzusuna düşüp hükûmete karşı bir hareket-i isyâniyede (9) bulunmayarak mukâvemet-i şedîde ibrâzıyla iktifâ idiyorlar idiyse de el-yevm memleketin her tarafında bir şûrişin (10) zuhûrundan korkulmakdadır. Pek ziyâde çalışkan olan Katalonya ahâlîsi öteden beri muhtâriyet-i idâreyi (11) kemâl-i ısrâr ile taleb itmekde ve hükûmete kerhen mutâva‘at göstererek dâimâ istihsâl-i maksad içün taharrî-i vesâit (12) itmekdedirler. Mösyö Silvela riyâset-i vükelâya geçmezden evvel nevâhînin muhtâriyet-i idârelerini va‘ad eylemiş iken (13) bi’l-âhire va‘adini incâz eylememiş ve binâen-aleyh Barselon ve civârı ahâlîsi vergileri te’diyeden istinkâf (14) itmesiyle mağazalar kapanmış ve mükellefîn Mösyö Silvela’nın mevâ‘idini tamâmıyla icrâ eylemediği iddi‘âsında (15) bulunarak isyân itmişlerdir. Mösyö Silvela kat‘iyyen bu gibi va‘adlerde bulunmadığını iddi‘â iderek erbâb-ı fesâdın (16) ekserîsini habs itdirmiş ve fakat bu hâl mes’eleyi tevhîm itmiş ve iğtişâşât-ı ciddiye zuhûrundan dolayı (17) hâsıl olan havf ve endîşe üzerine askerî vâlî General de Sepuçolo i‘âde-i âsâyiş zımnında mahall-i şûrişe (18) gönderilip erbâb-ı isyânın muvakkaten sebîllerini tahliye ile bir çâre-i tesviye bulmuşdur. [Barselon (19) a‘yân ve eşrâfı mes’eleyi bi’t-tezekkür bir hüsn-i netîceye vusûl içün Madrid’e gelmişler ve ticâret (20) ve zirâ‘at odaları dâimî komisyonları ictimâ‘ iderek haşmetlü kraliçe hazretleri reîs-i vükelâya bir (21) hey’et-i meb‘ûse yollamışlar ve ibtidâ-yı emirde bir netîce-i kat‘iyye hâsıl olacak gibi zannedilmiş ise de bir müddet sonra (22) bu ümîd de mahv olmuş ve şûriş de her vakitden ziyâde kesb-i şiddet eylemişdir.] Dün bendenize (23) siyâsetde behre-i kâmilesi bulunan bir zât gerçi Katalonya me’mûrîn-i askeriyesi cânibinden taht-ı tevkîfe alınan (24) mükellefînin muvakkaten tahliye-i sebîllerine dâir kraliçe hazretleri tarafından bir emirnâme sâdır olmuş ise de i‘âde-i âsâyiş (25) meşkûk olduğunu söyle[ye]rek hükûmet bu husûsda kuvve-i askeriyesini bile isti‘mâle karâr virmiş ve Beşinci Karlos (26) nâm zırhlı sefînesi derhâl Barselon’a irsâl idilmişdir. Rivâyet olunduğuna göre haşmetlü kraliçe hazretleri (27) mes’elenin kan dökülmeksizin tesviye olunmasını musırran taleb itmekdedir. Mösyö Silvela’nın karîben taht-ı riyâsetinde (28) bulunan hey’et-i vükelânın mevki‘-i iktidârdan düşmesi muhtemeldir. Herhalde memleket bir buhrân-ı hatarnâk içinde (29) bulunduğu cihetle bunun sür‘at-i mümkine ile önü alınması elzemdir. Zîrâ şûrişin eyâletden eyâlete bi’t-tevsî‘ (30) zâten harb-i ahîrden ve ba‘zı müstemlekâtını zâyi‘ eylemesinden dolayı hayli felâkete dûçâr olan İspanya’nın (31) müessesâtını muhâtarât-ı azîmeye ilkâ ideceğinden havf olunuyor. Emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. Ermeni Bozguncuların Karışıklık Çıkardığına Dair Belge Bitlis vilayetinde yaşayan farklı milletlerden Osmanlı vatandaşlarının emniyet içinde yaşamasına ilişkin tedbirler alınmasına rağmen, Ermeni bozguncuların Müslüman kıyafeti giyerek karışıklık çıkardığı, yabancı gazeteler vasıtasıyla yalan yanlış bilgiler vererek Avrupa’nın dikkatini çekmeye çalıştığı; bu gibi iftiraların yayılmasını önlemek için Dâhiliye Nezâreti’nin doğru bilgileri hızlıca Hâriciye Nezâreti’ne ulaştırması gerektiği, böylece yalanların gazeteler vasıtasıyla tekzip ettirilebileceği bildirildiği halde Dâhiliye’den herhangi bir cevap gelmediği, bu konuda haber beklendiği hususunda Hariciye Nâzırı Ahmet Tevfik Paşa’nın yazdığı tezkire (16 Eylül 1901). (1) Dâire-i Hâriciye (2) Husûsiye (3) 421 (4) Bitlis vilâyeti dâhilinde müstakarran emn ü âsâyişin te’yîd idilmesini ve sunûf-ı teba‘a-i şâhâneden hiçbirinin diğerine tecâvüz itmemesi ve herkesin ırz ve mal ve can ve nâmûsundan (5) emîn olmasını te’mîn iden tedâbîr bi-tamâmihâ ittihâz ve istikmâl buyurulmuş ve sunûf-ı ahâlî arasında hüsn-i âmiziş ve âsâyişe münâfî bir hâle meydân virilmemekde bulunmuş olduğu hâlde (6) Ermeni fesedesi geçenlerde bir aralık İslâm kıyâfetini isti‘âre ile dâhil-i vilâyetde ötede beride ba‘zı vukû‘ât-ı münferide ihdâsına tasaddî itmekle de kalmayarak Avrupa (7) gazeteleri vâsıtasıyla birtakım erâcîf ve ekâzîb neşriyle Avrupa’nın celb-i enzâr-ı dikkatine çalışmakda oldukları bu kere gelen “Siyekal” gazetesinden anlaşıldığından ve fesedenin (8) bu teşebbüsât-ı mel‘anetkârîlerine karşı ibrâz-ı hakâyikle müftereyât-ı vâkı‘anın ibtâli içün nezâret-i âcizîye i‘tâ-yı ma‘lûmât eylemek hakâyık-ı ahvâle ıttılâ‘ı hasebiyle Dâhiliye (9) Nezâret-i celîlesine âid ve bu bâbda müsâmaha ve terâhî vukû‘u mes’ûliyeti mûcib olacağından nezâret-i müşârun-ileyhâdan nezâret-i çâkerîye bu yolda iş‘ârât vukû‘uyla erâcîf-i (10) mezkûrenin tekzîb idilmekde olup olmadığının arz u inbâsıyla beraber ba‘demâ Dâhiliye Nezâret-i celîlesinden vukû‘ bulacak iş‘ârât üzerine hakâyık-ı ahvâlin beyân ve (11) tafsîliyle bu misillü ekâzîb ve müftereyâtın matbû‘ât-ı ecnebiye vâsıtasıyla hemân tekzîb itdirilmesine müstemirran i‘tinâ kılınması şeref-sudûr buyurulan irâde-i seniyye-i cenâb-ı hilâfet-penâhî (12) iktizâ-yı âlîsinden bulunduğunu mübelliğ resîde-i dest-i tekrîm olan 1 Cemâziye’l-âhire sene 319 tarihli ve üç bin dokuz yüz otuz dört numaralı tezkire-i aliyye-i atûfîleri mütâla‘a-güzâr-ı (13) âcizî oldu. Bu husûs hakkında Dâhiliye Nezâret-i celîlesinden bir gûnâ ma‘lûmât alınamayıp ahvâl-i mümâsilede vakt u zamanıyla ma‘lûmât alınarak neşr-i hakîkatle yalan yanlış (14) şâyi‘ât zuhûrunun önüne geçilmesi lâzımeden olduğundan bi’d-defe‘ât nezâret-i müşârun-ileyhâdan îzâhât istenildiği gibi geçende İngiltere sefîri cânibinden Muş etrâfında (15) âsâyişin muhtell olarak bir karyede elli hânenin ihrâk ve Sason’da dahi bir kışlanın berhevâ idildiği şâyi‘ası deverân itdiği beyânıyla hakikat-i hâl Londra’ya (16) yazılmak üzere bunun sıhhat ve adem-i sıhhati sorulması üzerine lede’l-istifsâr Dâhiliye nâzırı devletlü paşa hazretlerince dahi ma‘lûmât olmamasına mebnî mahalline telgraf çekdirilmiş ise de (17) henüz cevâb alınamamışdır. Şimdiye kadar ol bâbda nâzır-ı müşârun-ileyhe şifahen vukû‘ bulan ihtârât ber-mantûk-ı emr ü fermân-ı hümâyûn-ı hazret-i hilâfet-penâhî bu kere dahi tahrîren (18) ve te’kîden tekrâr idildiğinden nezâret-i müşârun-ileyhâdan alınacak ma‘lûmât-ı sahîhaya göre matbû‘ât-ı ecnebiye vâsıtasıyla ve vesâit-i sâire ile redd-i ekâzîb ü müftereyâta müsâra‘aten (19) i‘tinâ idileceği derkâr bulunmuş olmağın emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (20) Fî 2 Cemâziye’l-âhire sene 319 ve Fî 2 Eylül sene 317 (21) Hâriciye Nâzırı bende Tevfik Kelimeler: Âcizî: Aciz kişiye aitAdem-i sıhhat: Doğru olmamakAhîr: SonAhz: AlmakÂmiziş: UyuşmaAtûf: Çok merhametliA‘yân: İleri gelenlerBa‘demâ: Bundan sonraBehre-i kâmile: Büyük payBerhevâ: Havaya uçmak, patlamakBer-mantûk: Söylenen söz üzerineBi’d-defe‘ât: DefalarcaBi-tamâmihâ: TamamenBi’t-tevsî‘: GenişleyerekBi’t-tezekkür: Bir konuyu toplanıp görüşerekÇâker: Kul, köleCelb-i enzâr-ı dikkat: Dikkatli bakışları kendine çekmekCenâb-ı hilâfet-penâh: Hilafetin sığınağı olan yerDerkâr: Açık, âşikarDeverân: Dönüp dolaşmakEkâzîb: Yalan sözlerEl-yevm: BugünElzem: Çok gerekliErâcîf: Uydurma sözlerErbâb-ı fesâd: BozguncularFesede: BozguncularGûnâ: Çeşit, türHatarnâk: Korkunç, tehlikeliHavf: KorkuHey’et-i vükelâ: Bakanlar kuruluİbrâz-ı hakâyik: Gerçekleri göstermekİbtidâ-yı emir: İlk baştaİctimâ‘: Toplanmakİğtişâşât: Karışıklıklarİhdâs: Oluşturmakİhrâk: Yakmakİhtârât: Uyarılarİktizâ: Gerekİlkâ: Koymak, terk etmekİnbâ: Haber vermeİncâz: Verilen sözü yerine getirmeİrâde-i seniyye: Padişahın yüce emriİş‘ârât: Resmi bildirim yazılarıİsti‘âre: Ödünç almakİstihsâl: Elde etmekİstikmâl: Tamamlamakİsti‘mâl: Kullanmakİstinkâf: Kabul etmemeİ‘tâ: Vermekİttihâz: Edinmek, kabul etmekIttılâ‘: Haberi olmakKarîben: Yakın bir zamandaKarye: KöyKerhen: İstemeyerekKesb-i şiddet: ŞiddetlenmekKesb-i vehâmet: Tehlikeli olmakLede’l-istifsâr: SorulduğundaLeffen: Ek olarakMaslahatgüzâr: Elçi vekiliMatbû‘ât-ı ecnebiye: Yabancı basınMebni: …den dolayıMeb‘ûse: GönderilmişMel‘anetkâr: Lanete müstehak olanMeşkûk: ŞüpheliMevâ‘id: Söz verilmiş zamanlarMübelliğ: BildirenMûcib: GerektirenMüessesât: Müesseseler, kurumlarMüftereyât: İftiralarMuhâtarât-ı azîme: Büyük tehlikelerMuhtâriyet-i idâre: Özerk yönetimMuhtell: BozulmuşMukâvemet-i şedîde: Sert savunmaMükellefîn: Mükellefler, vatandaşlarMümâsil: BenzerMünâfî: AykırıMünferide: BireyselMüsâra‘aten: SüratleMüşârun-ileyh(â): Adı geçenMusırran: IsrarlaMüstakarran: Kararlı bir şekildeMüstemirran: Aralıksız olarak, devamlıMütâla‘a-güzâr: Ayrıntılı incelemeden geçmekMutâva‘at: İtaat etmekMutazammın: İçerenMuvakkaten: Geçici olarakNevâhî: NahiyelerOl bâbda: O konudaReîs-i vükelâ: Başvekil, başbakanResîde-i dest-i tekrîm: Hürmetli ele ulaştırılmışŞâyi‘ât: SöylentiSebîl: Büyük cadde, yolSefâret: ElçilikSınâ‘atkâh: Sanayi merkeziSunûf: Sınıflar, tabakalarSür‘at-i mümkine: Olabildiğince hızlıŞûriş: KargaşaTaharrî-i vesâit: Vasıta araştırmaTahliye-i sebîl: Hapisten çıkarmak, tahliye etmekTahrîrât: Resmi yazıTaht-ı riyâset: Başkanlığı altında, yönetimindeTaht-ı tevkîf: GözaltıTasaddî: Bir işe başlamakTedâbîr: TedbirlerTerâhî: Gecikme, ihmal etmeTesviye: DüzeltmeTevhîm etmek: Tehlikeli duruma sokmakTe’yîd: Kuvvetlendirmek

Geçmiş günlerin zahmeti, bugün rahmete dönmüş; elemi gitmiş, lezzeti kalmış. Külfeti keramete iltihâk ve meşakkati sevaba inkılâb etmiş. Öyle ise ondan usanç almak değil, belki yeni bir şevk, taze bir zevk ve devama ciddî bir gayret almak lâzım gelir. Gelecek günler ise madem gelmemişler. Şimdiden düşünüp usanmak ve bıkkınlık göstermek, aynen o günlerde açlığı ve susuzluğu ile bugün düşünüp bağırıp çağırmak gibi bir dîvâneliktir. Madem hakikat böyledir. Aklın varsa, ibadet cihetinde yalnız bugünü düşün. Ve onun bir saatini, “Ücreti pek büyük, külfeti pek az, hoş ve güzel ve ulvî bir hizmete sarf ediyorum” de. O vakit senin acı bir gevşekliğin, tatlı bir gayrete döner. Bugünü Düşün بوكوني دوشون كچمش كونلرڭ زحمتي، بوكون رحمته  دونمش؛ المي كيتمش، لذتي قالمش. كلفتي كرامته  التحاق و مشقّتي ثوابه  انقلاب ايتمش. أويله  ايسه  اوندن اوصانج آلمق دگل، بلكه  يڭي بر شوق، تازه  بر ذوق و دوامه  جدّي بر غيرت آلمق لازم كلير. كله جك كونلر ايسه  مادام كلمه مشلر. شيمديدن دوشونوب اوصانمق و بيققينلق كوسترمك، عينًا او كونلرده  آچلغي و صوسزلغي ايله  بوكون دوشونوب باغيروب چاغيرمق كبي بر ديوانه لكدر. مادام حقيقت بويله در. عقلڭ وارسه ، عبادت جهتنده  يالڭز بوكوني دوشون. و اونڭ بر ساعتنى، ”اجرتي پك بيوك، كلفتي پك آز، خوش و كوزل و علوي بر خدمته  صرف ايدييورم“ دی. او وقت سنڭ آجي بر كوشكلگڭ، طاتلي بر غيرته  دونر.

Kurabiye İbtidâ bir vukıyye (1280 gram) aseli ateşte eritip astardan süzdükten sonra bir vukıyye rugan-ı sadeyi dahi eritip ve süzüp birbirine karıştırıp lokum hamuru kıvamına gelince dakîk-i hâs koyup gereği gibi yoğuralar. Badehu matlûb olduğu vech üzere kurslar yapıp ve bir tepsiyi cüz’î yağlayıp üzerine dizip fırında tabh edeler. Eğer beyaz olmak matlûb ise üzerine kâğıt örtüp öylece tabh edeler ve şeker ile yapılmak murad olunursa ince sahk (döğmek, ezmek) olunmuş bir vukıyye pak şekeri yine rugan-ı sadeye bade’l-ilkâ (koyduktan sonra) dakîk-i hâs ile yoğurup kaide üzere amel edeler. Helva-yı Hakani Bu helva filhakika tekellüflü olup ismi dahi hakana mensup olmak, ya diyarına yahut padişahlarına yahut cümle helvaların padişahı demek ola. Hele pakça tabh olundukta cümleden nazik ve ter helvadır ve üç dört nevidir. Meşhuru budur. Dakîk-i hâs iki yüz dirhem (641 gram), nişasta iki yüz dirhem, pirinç unu iki yüz dirhem, bir vukıyye (1280 gram) rugan-ı sadeyi bade’t-tasfiye tencere ile ateşe koduktan sonra dakîkleri koyup mutedil ateşte kepçe ile muttasıl (aralıksız) karıştırarak miyâne piştikte üç vukıyye (3840 gram) asel-i musaffa (saf) yahut pak kestirilmiş şeker ve iki vukıyye (2560 gram) süt ile gayet kaynarken haşlayıp tencerenin üzerini bir hoşça örtüp bir çeyrek miktarı durduktan sonra açıp gereği gibi karıştırdıktan sonra matlûb olduğu vech üzere tepsiye yahut tabaklara koyup istimal oluna.

Bir buçuk yaşında… آه من الموتدختر زيباسن آلدي ياننه صالحه  خانم خدادن استديصرصر موت اول نهال غنجه ييبر بجق ياشنده  افنا ايلديبلبل روحي اوچوب ناكاه آهاشيان ايتدي رياض سرمدييازدي بر تاريخ صفوت آجيوبعدن اوله  ناياب خانم مرقديسنه  ١٢٧٦ Âh mine’l-mevtDuhter-i zîbâsın aldı yanınaSâliha Hanım Hudâ’dan istediSarsar-ı mevt ol nihâl-i goncayıBir buçuk yaşında ifnâ eylediBülbül-i rûhu uçup nâgâh âhÂşiyân etti riyâz-ı sermedîYazdı bir tarih-i safvet acıyıpAdn ola Nâyâb Hanım merkadiSene 1276 Muhammed Hulûsî Efendi’nin Mezar Taşı هو الخلّاق الباقيقدوۀ خطّاطین و مشايخ جوامعسلاطين و سلالۀ طاهرۀ محمّد شمس الدّينالبخاري عليه رحمة الباردنجامع نصرت شيخي اولوب حليۀ كمالاتظاهره و باطنه ايله  موصوف اولانمظنۀ كرامدن خواجه الحاج سيّدمحمّد خلوصي افندينڭ روحيچون فاتحه في غرّۀ ربيع الاخر سنه  ١٢٩١ Hüve’l-Hallâku’l-BâkîKıdve-i hattâtîn ve meşayih-i cevâmi‘-iSelâtîn ve sülâle-i tâhire-i Muhammed ŞemseddînEl-Buhârî aleyhi rahmetü’l-BârîdenCâmî-i Nusret şeyhi olup hilye-i kemâlât-ıZâhire ve bâtıne ile mevsûf olanMazınne-i kirâmdan Hoca el-Hâc SeyyidMuhammed Hulûsî Efendi’nin rûhiyçün FâtihaFî gurre-i Rebîülâhir sene 1291  Duhter: Kız çocuk, kızZîbâ: GüzelSarsar: Şiddetli ve soğuk esen rüzgârMevt: ÖlümNihâl-i gonca: Gonca fidanıİfnâ etmek: TükenmekNâgâh: Ansızın, birdenbire, nâgehanÂşiyân etmek: Yuva yapmak, yuva kurmakRiyâz-ı sermedi: Sonsuz, ebedi bahçeler, ravzalarSafvet: Maddî ve mânevî mânâda temizlik, arılık, saflıkAdn: CennetNayab: Benzeri olmayan, ender, eşsizKıdve: Kendisine uyulacak, arkasından gidilecek kimse, bir sınıf veya topluluğun kendisine uyduğu, tâbi olduğu şahısHattâtîn: HattatlarMeşayih: ŞeyhlerCevâmi-i Selâtîn: Padişahlar, hanım sultanlar ve şehzâdeler tarafından yaptırılan câmilerSülâle-i tâhire: “Temiz sülâle” Hz. Muhammed’in sülâlesi.Hilye: Süs, ziynetZâhire: Bir şeyin görünen tarafı, dış yüzü, dış görünüşü.Bâtıne: İçteki, iç yüzdeki, gizli, görünmeyen (şey)Mevsûf: Bir vasıfla sıfatlanan.Mazınne: Evliyadan olduğu zannedilen, ermiş sanılan, haklarında iyi zan beslenen kimselerGurre: Arabî ayların birinci günü

آدم اول باباڭ كبي اشك اولما! عثمانلينڭ صوڭ وقعه نويسي أوڭلي تاريخجي عبدالرّحمن شرف بگ، غلطه سراي ليسه سنده  تاريخ درسلري اوقوتويورمش. سلطان عبدالحميدڭ جاهل و كوركوسز پاشالرندن برينڭ چوجغنه  صنفده  هركسڭ ايچنده : ”آدم اول باباڭ كبي اشك اولما!“ دير. چوجق خواجه نڭ بو سوزيني همن باباسنه  يتيشديرر. پاشا چوق قيزار. خواجه نڭ حدينى بيلديرمك أوزره  اوقوله  كيدر. خواجه ، مديرڭ اوطه سنه  چاغريلير. پاشا حدّتله : ”خواجه  افندي، بن بر پاشايم. بڭا اشك ديمه يه  نه  حقّڭز وار، نه  جسارت بو“ دير. عبدالرّحمن شرف بگ: ”نه  ايلگيسي وار پاشام. بن أويله  بر شي سويله مدم. هم سزي طانيمامكه “ دير. پاشا؛ ”اوت طلبه ڭز اولان اوغلمه  سويله مشسڭز. آدم اول، باباڭ كبي اشك اولما!“ ديمشسڭز. عبدالرّحمن شرف بگ: ”ها… اوت. چوجغڭزي درسه  چاليشمديغي ايچون آزارلادم. فقط سوزلرمله  سزه  حقارت ايتمه دم. عكسنه  سزي أورنك كوستردم. ’ آدم اول باباڭ كبي، اشك اولما!‘ ديدم“ دير. پاشا سويله يه جك سوز بولاماز. خواجه يه  تشكّر ايدرك اوقولدن آيريلير. Adam Ol Baban Gibi Eşek Olma! Osmanlı’nın son vakanüvisi ünlü tarihçi Abdurrahman Şeref Bey, Galatasaray Lisesi’nde tarih dersleri okutuyormuş. Sultan Abdülhamid’in cahil ve görgüsüz paşalarından birinin çocuğuna sınıfta herkesin içinde: “Adam ol baban gibi eşek olma!” der. Çocuk hocanın bu sözünü hemen babasına yetiştirir. Paşa çok kızar. Hocanın haddini bildirmek üzere okula gider. Hoca, müdürün odasına çağrılır. Paşa hiddetle: “Hoca Efendi, ben bir paşayım. Bana eşek demeye ne hakkınız var, ne cesaret bu” der. Abdurrahman Şeref Bey: “Ne ilgisi var paşam. Ben öyle bir şey söylemedim. Hem sizi tanımam ki” der. Paşa; “Evet talebeniz olan oğluma söylemişsiniz. Adam ol, baban gibi eşek olma!” demişsiniz. Abdurrahman Şeref Bey: “Ha… Evet. Çocuğunuzu derse çalışmadığı için azarladım. Fakat sözlerimle size hakaret etmedim. Aksine sizi örnek gösterdim. ‘Adam ol baban gibi, eşek olma!’ dedim” der. Paşa söyleyecek söz bulamaz. Hocaya teşekkür ederek okuldan ayrılır. تراش ايديلن صقال داها كور بيتر عثمانلي طونانمه سنڭ ١٥٧١ سنه سنده  اینه بحتیده يڭيلمشدي. قبريسڭ فتحي اثناسنده  مملكتدن چيقاريلمايارق استانبولده  بيراقيلان ونديك ايلچيسي باربارو، عثمانلي دولتنڭ صلحه  طرفدار اولوب اولماديغني و خاچليلره  تعويض ويروب ويرميه جگني آڭلامق ايستييوردي. بر وسيله  ايله  وزير اعظم صوقوللي محمد پاشايه  بو يڭيلكي يي استهزا ايله  بحث ايتمه يه  قالقدي. صوقوللي محمد پاشا ده  لافي كديگنه  اوتورتوب اوڭا شويله  بر درس ويرمشدي: ” اینه بحتی محاربه سندن صوڭره  جسارتمزڭ سونمديگي معلومڭزدر. سزڭ ضايعاتڭزله  بزمكي بربرينه  بڭزه مز. بز سزدن قبريسي آلارق قولڭزي كسدك. سز ايسه  طونانمه مزي يوق ايتمكله  صقالمزي تراش ايتمش اولدیڭز. كسيلمش قول يرينه  كلمز اما تراش ايديلن صقال داها كور چيقار.“ Traş Edilen Sakal Daha Gür Biter Osmanlı donanmasının 1571 senesinde İnebahtı’da yenilmişti. Kıbrıs’ın fethi esnasında memleketten çıkarılmayarak İstanbul’da bırakılan Venedik Elçisi Barbaro, Osmanlı Devleti’nin sulha taraftar olup olmadığını ve Haçlılara taviz verip vermeyeceğini anlamak istiyordu. Bir vesile ile Veziriazam Sokullu Mehmed Paşaya bu yenilgiyi istihza ile bahsetmeye kalktı. Sokullu Mehmed Paşa da lafı gediğine oturtup ona şöyle bir ders vermişti: “İnebahtı muharebesinden sonra cesaretimizin sönmediği malumunuzdur. Sizin zayiatınızla bizimki birbirine benzemez. Biz sizden Kıbrıs’ı alarak kolunuzu kestik. Siz ise donanmamızı yok etmekle sakalımızı tıraş etmiş oldunuz. Kesilmiş kol yerine gelmez ama tıraş edilen sakal daha gür çıkar.” بو ملّتله  دنيا فتح ايديلير استانبولڭ هنوز فتح ايديلمديگي زمانلرده  ادرنه ده  بولونان سلطان محمد، فتح حاضرلقلريني ياپاركن، ديگر بر طرفدن ده  خلقڭ طورومني قونترول ايتمه يي اهمال ايتمييوردي. اوڭا كوره  أونملي اولان ملّتڭ برلك برابرلك ايچنده  اولمسيدي. بوني فتحڭ كرچكلشمه سنڭ شرطلرندن بري اولارق كورويوردي. سلطان محمد بر صباح قيليق قيافت دگيشديروب پازاره  چيقدي. صاتيلان ماللرڭ قاليته سني، فيئات طورومني و اصنافڭ حالني قونترول ايتمك ايچون، ادرنه نڭ چارشيلريني كزمه يه  باشلادى. سلطان محمد، صوقاغڭ باشنده كي ايلك دكّانه  كيردي. سلام ويردكدن صوڭره : - بڭا ياريم بطمان ياغ، ياريم بطمان بال و براز ده  پينير ويريڭز، ديدي. مشتري يي كولر يوزله  قارشيلايان اصناف، سلامي آلوب ممنونيتله  ياريم بطمان ياغي طارتدي. ياغي ويرركن، قارشيسنده كينڭ پادشاه اولديغندن بي خبر قونوشدي: - آغام، ديلرسه ڭز بال و پينير ويره بيليرم. آنجق بن بو ياغي صاتارق سفتاحلادم. ديگر ايستكلريڭزي ده  داها سفتاحلامايان قارشي قومشومدن آليرسه ڭز ممنون اولورم. بو طورومه  ايچدن ايچه  سوينن پادشاه قارشي دكّانه  كچدي. ياريمشار بطمان بال و پينير ايسته دي. دكّان صاحبي ياشلي آدم بالي طارتدقدن صوڭره : - اللّٰهه  شكر بوكون ده  سفتاحمزي ايتدك. آنجق پينيري هنوز سفتاح ايتمه ين قومشومدن آليرسه ڭز سوينيرم. سلطان محمد ديگر دكّاندن پينيري آلدقدن صوڭره : ”بو ملّتده  بو يوكسك اخلاق واركن دگل استانبول، دنيا آلينير“ دييه رك چارشيدن او/موتلی بر شكلده  آيريلدي. Bu Milletle Dünya Fethedilir İstanbul’un henüz fethedilmediği zamanlarda Edirne’de bulunan Sultan Mehmet, fetih hazırlıklarını yaparken, diğer bir taraftan da halkın durumunu kontrol etmeyi ihmal etmiyordu. Ona göre önemli olan milletin birlik beraberlik içinde olmasıydı. Bunu fethin gerçekleşmesinin şartlarından biri olarak görüyordu. Sultan Mehmet bir sabah kılık kıyafet değiştirip pazara çıktı. Satılan malların kalitesini, fiyat durumunu ve esnafın hâlini kontrol etmek için, Edirne’nin çarşılarını gezmeye başladı. Sultan Mehmet, sokağın başındaki ilk dükkâna girdi. Selam verdikten sonra: – Bana yarım batman yağ, yarım batman bal ve biraz da peynir veriniz, dedi. Müşteriyi güler yüzle karşılayan esnaf, selâmı alıp memnuniyetle yarım batman yağı tarttı. Yağı verirken, karşısındakinin padişah olduğundan bihaber konuştu: – Ağam, dilerseniz bal ve peynir verebilirim. Ancak ben bu yağı satarak siftahladım. Diğer isteklerinizi de daha siftahlamayan karşı komşumdan alırsanız memnun olurum. Bu duruma içten içe sevinen padişah karşı dükkâna geçti. Yarımşar batman bal ve peynir istedi. Dükkân sahibi yaşlı adam balı tarttıktan sonra: –Allah’a şükür bugün de siftahımızı ettik. Ancak peyniri henüz siftah etmeyen komşumdan alırsanız sevinirim. Sultan Mehmet diğer dükkândan peyniri aldıktan sonra: “Bu millette bu yüksek ahlak varken değil İstanbul, dünya alınır” diyerek çarşıdan u/mutlu bir şekilde ayrıldı. آلمانلرڭ خليفه دن يارديم طلبي ١٩نجی يوز ييلده  آلمانيه نڭ مولخايم شهرنده كي رن نهرينڭ بر ياقه سنده  آلمانلر، ئوبور ياقه سنده  ده  فرانسزلر اوتورويوردي. فرانسزلر، هر سنه  نهرڭ قارشي قييسنه  كچييور، آلمانلره  عائد طوپراقلرده كي محصولڭ تومني طوپلايوب كوتورويورلردي. او صيره لرده ، برلگنى هنوز تأمين ايده مه مش اولان كوچسز آلمانلر ايسه  بوڭا سس چيقارامييورلردي. آنجق بو طوروم هر ييل تكرارلانمه يي سورديرنجه ، چاره يي عثمانلي سلطاننه  وضعيتي بيلديروب يارديم ايسته مكده  بولورلر و سلطانه  بر مكتوب كوندريرلر. مكتوبده  شويله  دينيلمكده در: ”فرانسزلر هر سنه  بزه  ظلم ايدييور، محصولمزي المزدن آلييورلر. سزكه ، دنيايه  عدالت طاغيتان بر ايمپراطورلغڭ سلطاني، اسلاميتڭ ده  خليفه سيسڭز. بزي بو ظلمدن قورتارڭ. عسكر كوندرڭ. أورونلريمزي بو سنه  اولسون طوپلامه  امكاني صاغلايڭ.“ عثمانلينڭ كريله مه  ييللرينه  كيرديگي بر زمانه  دنك كلن بو يارديم ايستگنى اينجه له ين سلطان، عسكر كوندرمه يي ممكن و كركلي كورمز؛ ساده جه  عسكر البسه سي كوندرمه يي كافي بولور. يارديم ايستگنى بيلديرن مكتوبه  جوابي بر مكتوب يازيلير. بو مكتوبله  برلكده ، عسكر البسه سيله  طولو أوچ چوال آلمانلره  يوللانير. شاشقينه  دونن آلمانلر، چواللري آلوب مكتوبي اوقورلر: مكتوبده  شونلر يازمقده در: ”فرانسزلر قورقاق آدملردر. اونلره  يڭيچري كوندرمه مزه  كرك يوقدر. يڭيچريمزڭ قيافتنى كورمه لري كافيدر. چوال ايچنده كي عثمانلي عسكرينڭ البسه لريني آدملريڭزه  كييديرڭ. بو آدملري محصول زماني، نهرڭ كوروله جك يرلرنده  طولاشديرڭ. قارشيدن كورن فرانسزلر ايچون بو كافيدر.“ باغ باغچه  صاحبلري همن عثمانلي عسكرينڭ قيافتلريني قاپيشيرلر. حصاد وقتي كلديگنده  كيدكلري بو يڭيچري قيافتلريله  و بيوك بر هيجانله ، نهر قييسنده  طولاشمه يه  باشلارلر. ايرته سي كون، نهرڭ قارشي ياقه سندن كلن خبر، آلمانلرڭ سوينچ چيغلقلري آتمه لرينه  سبب اولور: ”آلمانلره  عثمانليلردن امداد كلديگني ظنّ ايدن فرانسزلر، قورقودن، كويلريني ده  ترك ايدرك ايچ قسملره  طوغري قاچمقده درلر. محصولڭزي راحتجه  طوپلايابيليرسڭز. ظلم صوڭه  ايرمشدر.“ Almanların Halifeden Yardım Talebi yüzyılda Almanya’nın Mülhaym şehrindeki Ren nehrinin bir yakasında Almanlar, öbür yakasında da Fransızlar oturuyordu. Fransızlar, her sene nehrin karşı kıyısına geçiyor, Almanlara ait topraklardaki mahsulün tümünü toplayıp götürüyorlardı. O sıralarda, birliğini henüz temin edememiş olan güçsüz Almanlar ise buna ses çıkaramıyorlardı. Ancak bu durum her yıl tekrarlanmayı sürdürünce, çareyi Osmanlı sultanına vaziyeti bildirip yardım istemekte bulurlar ve sultana bir mektup gönderirler. Mektupta şöyle denilmektedir: “Fransızlar her sene bize zulmediyor, mahsulümüzü elimizden alıyorlar. Siz ki, dünyaya adâlet dağıtan bir imparatorluğun sultanı, İslâmiyet’in de halifesisiniz. Bizi bu zulümden kurtarın. Asker gönderin. Ürünlerimizi bu sene olsun toplama imkânı sağlayın.” Osmanlının gerileme yıllarına girdiği bir zamana denk gelen bu yardım isteğini inceleyen Sultan, asker göndermeyi mümkün ve gerekli görmez; sadece asker elbisesi göndermeyi kâfi bulur. Yardım isteğini bildiren mektuba cevabi bir mektup yazılır. Bu mektupla birlikte, asker elbisesiyle dolu üç çuval Almanlara yollanır. Şaşkına dönen Almanlar, çuvalları alıp mektubu okurlar: Mektupta şunlar yazmaktadır: “Fransızlar korkak adamlardır. Onlara yeniçeri göndermemize gerek yoktur. Yeniçerimizin kıyafetini görmeleri kâfidir. Çuval içindeki Osmanlı askerinin elbiselerini adamlarınıza giydirin. Bu adamları mahsul zamanı, nehrin görülecek yerlerinde dolaştırın. Karşıdan gören Fransızlar için bu kâfidir.” Bağ bahçe sâhipleri hemen Osmanlı askerinin kıyafetlerini kapışırlar. Hasat vakti geldiğinde giydikleri bu yeniçeri kıyafetleriyle ve büyük bir heyecanla, nehir kıyısında dolaşmaya başlarlar. Ertesi gün, nehrin karşı yakasından gelen haber, Almanların sevinç çığlıkları atmalarına sebep olur: “Almanlara Osmanlılardan imdat geldiğini zanneden Fransızlar, korkudan, köylerini de terk ederek iç kısımlara doğru kaçmaktadırlar. Mahsulünüzü rahatça toplayabilirsiniz. Zulüm sona ermiştir.”

Resfebe ismiyle resim, harf ve sayılardan oluşan eğlenceli bir bulmaca şekli var. Bu ay istedik ki farklı bir çalışma yapalım. Aşağıda verilen resimler bu şekilde çözülmesi gereken resimler. Elbette rakam sırasıyla verilen bu resimlerin karşılıklarını altlarına Osmanlı Türkçesi ile yazacağız. Yine resimlerin altındaki kutucuklara denk gelen harflerle, kutu kenarlarında bulunan rakam sırasına göre aşağıdaki satıra yazmanızı isteyeceğiz. Çıkan cümleyi Latin harfli Türkçe ile yazıp mektup@osmanlicadergi.com posta adresine gönderiniz. Doğru cevabı gönderenler arasında yapılacak kur’a ile ilk beş takipçimize “Cep Boy İhlas Risalesi” kitabı hediye edilecektir.          C E V A P