سلطان ٢نجی عبدالحميدڭ انديشه لري و استانبولڭ الكتريگه  قاووشمه سنڭ كجيكمه  سببلري عثمانلي دولتنده  ايلك الكتريفيقاسيون چاليشمه لري سلطان ٢نجی عبدالحميد دونمنده  (١٨٧٦-١٩٠٩) باشلادى. سلطان ٢نجی عبدالحميد: اگيتيم، صاغلق، عمارتخانه ، پوسته ، تلفون، تلسز، دمير يولي غازخانه ، ريختيم وب. قونولرده  ئولكه مزه  أونملي خدمتلرده  بولونمش آنجق، الكتريگڭ ئولكه مزه  كتيريلمه سنده  هپ چكيمسر قالمشدر. چوق صاييده  آراشديرمه جي و يازار، سلطان ٢نجی عبدالحميدڭ انديشه لريله  ايلگيلي فرقلي كوروشلر اورته يه  قويمقده در. بو انديشه لردن بعضیلري: آ) الكتريكدن قايناقلاناجق يانغينلر بيلينديگي كبي او ييللرده  استانبولده كي بنالرڭ نره ده يسه  تمامي اخشابدي. آيريجه  استانبول، قونومي كرگي هر يوڭدن روزگاره  آچيق بر كنتدر. بو طورومه  خلقڭ جهالتي و طولومبه جيلرڭ ده  يترسزلگي اكلننجه  استانبولده  چيقاجق بر يانغينڭ قونترول ايديلمسي نره ده يسه  امكانسز حاله  كله جكدر. طولاييسيله ، سلطان ٢نجی عبدالحميد، الكتريكدن قايناقلانان اڭ كوچك بر قيويلجيمڭ اخشاب بنالري قولايجه  طوتوشارق استانبولڭ بيوك بولومني كله  چويره جگني، أونملي أولچوده  جان و مال غائبنه  سبب اولاجغنى دوشونمكده يدي. سلطان ٢نجی عبدالحميد، كندي سلطنتندن أوڭجه كي ييللرده  استانبولده  چيقان بيوك يانغينلري دوشوندكجه  انديشه سي داها ده  آرتيرييوردي. آيريجه ، سلطان ٢نجی عبدالحميد الكتريك يوزندن استانبولده  چيقاجق بر يانغينڭ مخالفلري طرفندن عليهنه  قوللانمه سندن ده  چكينمكده يدي. بلكه  بو يوزدن، عين ييللرده ، شام و سلانيك كبي كندلرڭ الكتريگه  قاووشمه سنه  اذن ويرديگي حالده  استانبولده  الكتريگڭ قوللانيلمه سنه  همن قرار ويرمه مشدر. ﺑ) دينامو كلمه سنڭ ديناميتي چاغريشديرمسي ١٨نجی يوز ييلڭ باشلرنده  آوروپه نڭ چوغي ئولكه سنده  الكتريك أورتمك ايچون قوللانيلان دينامونڭ ئولكه مزده  نه  ايشه  ياراديغي پك بيلمييوردي. طولاييسيله ، يڭيلگه  قارشي ديرنن بعض چوره لرڭ قصدلي سويله ملري؛ ”دينامو“ سوزجگنڭ ”ديناميت“ كلمه سي ايله  چاغريشيم ياپديغني، دينامونڭ ده  ”ديناميت“ كبي تهلكه لي بر ماده  اولديغي سويلنتيلريني چيقارمه لري خلق أوزرنده  اتكيلي اولدي. بلكه  بو يوزدن، سلطان ٢نجی عبدالحميد، او زمانڭ اڭ مودرن بناسي طرابيه  اوتلنه الكتريك ديناموسي قونولمه سنه  اذن ويرمه مشدي. حتّی أويله كه ، او دونمده  طرسوسه  قورولاجق دينامونڭ أوڭجه  استانبوله  قورولمسي دوشونولمش آنجق، سلطان ٢نجی عبدالحميد بو تكليفي رد ايتمسي سببيله  استانبولده  الكتريگڭ قوللانيلمسي كجيكمشدر. ﺟ ) اگيتيمسزلك باشقه  بر سبب، خلقڭ الكتريگڭ قوللانيلمه سنده كي بيلگيسزلگيدر. آمريقه ده  باشلانغيجده  كوگنلك يونتمه لكلرينڭ اكسيكلگندن طولايي آلترناتيف آقيم چوغي ئولومله  بيتن قضالره سبب اولوركن، آلترناتيف آقيمڭ تهلكه سني قانيتلامق ايچون ئولومه  محكوم ايديلنلرڭ دار آغاجي يرينه  الكتريكله  اعدام ايديلمه لرينى أوڭ كورن بر قانون تصاريسي مجلسه  صونولدي. تصاري ١٨٨٨ ييلنده  نیيورق ايالتنده  ياسالاشدي. بو طوروم خلق طرفندن يالڭز آلترناتيف آقيم ايچون دگل الكتريگڭ تومي ايچون تهلكه  اولارق آلغيلانمشدر. بيلينديگي كبي، او ييللرده  مهندسلك تحصيلي ايچون آوروپه يه  كوندريلن أوگرنجي صاييسنڭ آزلغي، بو ايشدن آڭلايان تكنيك المان صاييسنڭ يترسزلگي و خلقڭ الكتريك قوللانيلمه سنده كي بيلكيسزلگنڭ ئولومجول قضالره سبب اولاجغي ده  مؤثّر اولابيليردي. د) هوا غازي شركتلرينڭ اولومسز پروپاغانده لري استانبوله  الكتريگڭ كیچ كلمه سنده  هوا غازي شركتلرينڭ اولومسز پروپاغانده لرينڭ ده  اتكيسي اولدي. هوا غازي شركتلري منفعتلري كرگي ئولكه مزه  الكتريگڭ زماننده  كلمه سنه  شدّتله  مخالفت ايتمشلردر. چونكه  بو شركتلر، الكتريگڭ آيدينلاتمه ده  قوللانيلمه سني امتياز حقلرينه  تجاوز اولارق كورمشلر و بوني انگلله مك ايچون اللرندن كلني ياپمشلردر. مثلا او دونمده  عثمانلي حكومتي مركزي بوداپشته ده اولان مجار ”غانز آنونيم الكتريك شركتي“نه  ٥٠ ييل سوره  ايله  استانبولڭ الكتريك طاغيتیم امتيازينى ويرمشدي. شايد استانبوله  الكتريك ایركن كليرسه  هوا غازينه  طلب آزالاجقدي. بو ده  هوا غازي شركتلرينڭ منفعتلرينه  ترس دوشمكده يدي. بوندن طولايي هوا غازي شركتلري استانبولده  الكتريگڭ قوللانيلمه سني ايسته مييورلردي. Sultan 2. Abdülhamit’in Endişeleri Ve İstanbul’un Elektriğe Kavuşmasının Gecikme Sebepleri Ahmet Aktepe | teias.gov.tr Osmanlı Devletinde ilk elektrifikasyon çalışmaları Sultan II. Abdülhamit döneminde (1876-1909) başladı. Sultan II. Abdülhamit: eğitim, sağlık, imarethane, posta, telefon, telsiz, demiryolu gazhane, rıhtım vb. konularda ülkemize önemli hizmetlerde bulunmuş ancak, elektriğin ülkemize getirilmesinde hep çekimser kalmıştır. Çok sayıda araştırmacı ve yazar, Sultan II. Abdülhamit’in endişeleriyle ilgili farklı görüşler ortaya koymaktadır. Bu endişelerden bazıları: a) Elektrikten kaynaklanacak yangınlar Bilindiği gibi o yıllarda İstanbul’daki binaların neredeyse tamamı ahşaptı. Ayrıca İstanbul, konumu gereği her yönden rüzgâra açık bir kenttir. Bu duruma halkın cehaleti ve tulumbacıların da yetersizliği eklenince İstanbul’da çıkacak bir yangının kontrol edilmesi neredeyse imkânsız hale gelecektir. Dolayısıyla, Sultan II. Abdülhamit, elektrikten kaynaklanan en küçük bir kıvılcımın ahşap binaları kolayca tutuşarak İstanbul’un büyük bölümünü küle çevireceğini, önemli ölçüde can ve mal kaybına sebep olacağını düşünmekteydi. Sultan II. Abdülhamit, kendi saltanatından önceki yıllarda İstanbul’da çıkan büyük yangınları düşündükçe endişesi daha da artırıyordu. Ayrıca, Sultan II. Abdülhamit elektrik yüzünden İstanbul’da çıkacak bir yangının muhalifleri tarafından aleyhine kullanmasından da çekinmekteydi. Belki bu yüzden, aynı yıllarda, Şam ve Selanik gibi kentlerin elektriğe kavuşmasına izin verdiği halde İstanbul’da elektriğin kullanılmasına hemen karar vermemiştir. b) Dinamo kelimesinin dinamiti çağrıştırması 2. yüzyılın başlarında Avrupa’nın çoğu ülkesinde elektrik üretmek için kullanılan dinamonun ülkemizde ne işe yaradığı pek bilmiyordu. Dolayısıyla, yeniliğe karşı direnen bazı çevrelerin kasıtlı söylemleri; “dinamo” sözcüğünün “dinamit” kelimesi ile çağrışım yaptığını, dinamonun da “dinamit” gibi tehlikeli bir madde olduğu söylentilerini çıkarmaları halk üzerinde etkili oldu. Belki bu yüzden, Sultan II. Abdülhamit, o zamanın en modern binası Tarabya Oteli’ne elektrik dinamosu konulmasına izin vermemişti. Hatta öyle ki, o dönemde Tarsus’a kurulacak dinamonun önce İstanbul’a kurulması düşünülmüş ancak, Sultan II. Abdülhamit bu teklifi reddetmesi sebebiyle İstanbul’da elektriğin kullanılması gecikmiştir. c ) Eğitimsizlik Başka bir sebep, halkın elektriğin kullanılmasındaki bilgisizliğidir. Amerika’da başlangıçta güvenlik yönetmeliklerinin eksikliğinden dolayı alternatif akım çoğu ölümle biten kazalara sebep olurken, alternatif akımın tehlikesini kanıtlamak için ölüme mahkûm edilenlerin darağacı yerine elektrikle idam edilmelerini öngören bir kanun tasarısı meclise sunuldu. Tasarı 1888 yılında New York eyaletinde yasalaştı. Bu durum halk tarafından yalnız alternatif akım için değil elektriğin tümü için tehlike olarak algılanmıştır. Bilindiği gibi, o yıllarda mühendislik tahsili için Avrupa’ya gönderilen öğrenci sayısının azlığı, bu işten anlayan teknik eleman sayısının yetersizliği ve halkın elektrik kullanılmasındaki bilgisizliğinin ölümcül kazalara sebep olacağı da müessir olabilirdi. d) Havagazı şirketlerinin olumsuz propagandaları İstanbul’a elektriğin geç gelmesinde havagazı şirketlerinin olumsuz propagandalarının da etkisi oldu. Havagazı şirketleri menfaatleri gereği ülkemize elektriğin zamanında gelmesine şiddetle muhalefet etmişlerdir. Çünkü bu şirketler, elektriğin aydınlatmada kullanılmasını imtiyaz haklarına tecavüz olarak görmüşler ve bunu engellemek için ellerinden geleni yapmışlardır. Mesela o dönemde Osmanlı hükümeti merkezi Budapeşte’de olan Macar “Ganz Anonim Elektrik Şirketi” ne 50 yıl süre ile İstanbul’un elektrik dağıtım imtiyazını vermişti. Şayet İstanbul’a elektrik erken gelirse havagazına talep azalacaktı. Bu da havagazı şirketlerinin menfaatlerine ters düşmekteydi. Bundan dolayı havagazı şirketleri İstanbul’da elektriğin kullanılmasını istemiyorlardı.

سر معماران خاصّه  معمار سنان معمار سنان، ١٤٩٠ ييلنده ، قيصرينڭ آغيرناس كوينده  دنيايه  كلمشدر. يگرمي ايكي ياشنده ، ياووز سلطان سليمڭ حكمدارلغي صيره سنده  باشلاتيلان و روم ايليده  اولديغي كبي آناطوليدن ده  عسكر دوشيرمه يي أوڭ كورن يڭي بر اويغولامه  نه دنيله  استانبوله  كليشنڭ آردندن، اوردويه  عسكر يتيشديرن عجمي اوغلانلر اوجاغنه كيرمشدر. اوجاقده  دولكرلگي (مارانغوزلق) أوگرنن سنان، ياپي ايشلرنده  كورو آليركن، چاغڭ أوڭده  كلن معمارلرينڭ ياننده  چاليشمه  فرصتنى الده  ايتمشدر. ١٥١٤’ده  چالديران صاواشي و ١٥١٦ – ١٥٢٠ آراسنده  ياپيلان مصر سفرلرندن صوڭره ، استانبوله  دونوشنڭ آردندن يڭيچري اوجاغنه آلينان سنان، قانوني دونمنده ، ١٥٢١’ده  قاتيلديغي بلغراد، ١٥٢٢’ده كي ردوس سفرلرندن صوڭره  صوبايلغه  يوكسلتيلمشدر. ١٥٢٦ ييلنده ، ياياباشي اولارق چيقديغي موخاچ سفرندن صوڭره ، جبخانه  صورومليسي كوروي ويريلن معمار سنان، ١٥٢٩’ده  ويانه ، ١٥٢٩ - ١٥٣٢ آراسنده  آلمانيه ، ١٥٣٢-١٥٣٥ آراسنده  ده  ايراقه  دوزنلنن، بغداد و تبريز سفرلرينه  قاتيلدي. صوڭ بغداد سفرنده ، وان كولنڭ أوستندن كچه جك أوچ كمينڭ ياپيمنى باشاريله  تماملامه سي، سنانه ، ”خاصكي“ عنواننى كتيرمشدر. ١٥٣٦’ده  پوليه  سفرلرينڭ آردندن چيقيلان ١٥٣٨ ييلنده كي مولدووه  سفرنده ، پروت ايرماغي أوستنده  ياپديغي بر كوپرويله  دقّتلري أوستنه  چكه رك، يوكسك دركاه معمارلري باشقاني اولان و ١٥٣٩’ده ، معمار عجم علينڭ ئولومي أوزرينه  اونڭ يرينه  سراي باش معماري اولان سنان، ئولومنه  قدر، كونمز دولت سيستمنده  بايينديرلق باقانلغنه دنك كلن بو كوروي سورديرمشدر. عثمانلينڭ اڭ كوچلي چاغنده  ياشايان و قانوني سلطان سليمان، ٢نجی سليم و ٣نجی مراد اولمق أوزره ، أوچ پادشاه دونمنده  معمار باشي كوروينى ياپان معمار سنان، ايمپراطورلغڭ كوجني سيمكه له ين معمارلق اثرلريني تصارلانوب اويغولانمه سنده  اڭ بيوك رولڭ صاحبيدي. اللي ييله  ياقين سوره يي قاپسايان، عثمانلي دولتنده  ياپديغي معمارلق كوروي بوينجه ، ياپيلرنده  كرچكلشديرديگي دڭيلر و كتيرديگي يڭيلكلرله ، ذروه يه  طاشيديغي عثمانلي - ترك معمارلغنڭ قلاسيك دونمه  كچيشني صاغلادي. معمار سنان، برچوغي استانبولده  اولان ٨٤ جامع، ٥٢ مسجد، ٥٧ مدرسه ، ٧ اوقول و دار القرا ، ٢٢ تربه ، ١٧ عمارت و ٣ دار الشفا، ٧ صو يولي كمري، ٨ كوپرو، ٢٠ كروانسراي، ٣٥ كوشك و سراي، ٦ آنبار و مخزن، ٤٨ حمام و قيدي اولمايانلرله  برابر، أوچ يوز اللي يي آشقین ياپنڭ باش معمارلغنى أوستلنمشدر. يڭيچري اوردوسنده  بر عسكر اولارق دگل، استحكام ايشلرينڭ اداره  و تصاريمندن صوروملي اولارق كورو ياپان معمار سنانڭ ايلك اثري، ١٥٣٦ – ١٥٣٧ آراسنده  ياپديغي، حلبده كي خسرويه  جامعيدر. استانبولده كي ايلك اثري ايسه  ١٥٣٩’ده  انشا ايديلن خاصكي كليه سي اولان معمار سنانڭ، معمار باشي اولدقدن صوڭره كي ايلك بيوك و أونملي اثري ايسه ، ١٥٤٣ – ١٥٤٨ سنه لري آراسنده  ياپيلان، كنديسنڭ چيراقلق دونمي اثري اولارق طانيملادیغي دونمده  ياپديغي، درت آياغڭ طاشيديغي و درت ياريم قبه نڭ دستكله دیگي بر قبه  ايله  أورتولي اولان، ايچرده  داها آيدينلق بر مكانڭ آماچلانديغي و طيش كورونومڭ كتله سل اتكيسي آزالتيلان، استانبولده كي شهزاده  محمد جامعيدر. داها صوڭره  ياپديغي، اسكدارده كي مهرماه سلطان جامعنده ، ياريم قبه لرڭ صاييسي أوچه  اينديريله رك داها راحت بر ايچ مكان ألده  ايتمه يي دڭه ين سنانڭ، قلفه لق دونمي اثري اولارق آدلانديرديغي، عثمانلي - ترك معمارلغنڭ اڭ أونملي ياپيلرندن بري اولان سليمانيه  جامعي و كليه سنڭ ياپيمنده ، استانبولده كي بايزيد جامعنده  قوللانيلان طاشييجي سيستم تكرارلانارق، درت آياق ئوستنه  اوتوران قبه ، محراب يوڭنده كي ياريم قبه لرله  دستكلنمشدر. معمار سنان، اوسته لق دونمي اثري اولارق نيته لنديرديگي، قلاسيك دونم عثمانلي- ترك معمارلق اسلوبني اورته يه  قويان، قوراللريني بليرله ين چوق أونملي بر شاه اثري اولان ادرنه  سليميه  جامعني انشا ايتدي. ١٥٥٧’ده  تماملادیغي و كنديسنه  ”قوجه “ عنواننى كتيرن، سليمانيه  جامعي، معمار سنانڭ باش اثريدر. سلطان ٣نجی مراد دونمنده  مكّه نڭ اوڭاريمي ايچون حجازه  كوندريلن سنان، ١٥٧٣’ده  تماملادیغي، قاسمپاشه ده كی قاپتان دريا پياله  پاشا جامعنده  اسكي اولو جامعلرڭ پلاننه  دونوش ياپارق، قورولوش دونمنڭ أوزللكلريله ، اوزون معمارلق حياتي سوره سنجه  ايدنديگي دڭه ييملرڭ سنتزينى اويغولامشدر. استانبولڭ صو صورونني چوزمكله  كورولنديريلن سنانڭ مهندس ياني، صو يوللري و كوپرولري ياپاركن اورته يه  چيقدي. بندلري، تونللري، صو يوللري و صو يولي كمرلريله ، بريكديرمه  و طاغيتمه  ياپيلريله ، اوزونلغي ٥٠ كيلومتره يي آشان و قرق چشمه  آديله  آڭيلان صو ياپيلري انشا ايدن سنان، بو ياپيلرڭ بعضیلرنده  زمانڭ مهندسلك بيلگيلريني ده  آشان چشيتلي تصاريملره  امضا آتدي. سنانڭ، استانبولده كي سليمانيه  كليه سني يدي، ادرنه ده كي سليميه  جامعني ده  آلتي ييلده  تماملامش اولمسي، ١٦نجی يوز ييل عثمانلي معمارلق و ياپي قوروملرينڭ خيز و ويريمنى اثباتلر. ١٧ تمّوز ١٥٨٨’ده  استانبولده  وفات ايتديگنده ، آردندن يوزلرجه  معماري اثر بيراقان معمار سنانڭ بياض طاشلي، ساده  بر ياپي اولان تربه سي، سليمانيه  كليه سنده كي، خليج ديوارينڭ أوڭنده در. Mimar Sinan, 1490 yılında, Kayseri’nin Ağırnas köyünde dünyaya gelmiştir. Yirmi iki yaşında, Yavuz Sultan Selim’in hükümdarlığı sırasında başlatılan ve Rumeli’de olduğu gibi Anadolu’dan da asker devşirmeyi öngören yeni bir uygulama nedeniyle İstanbul’a gelişinin ardından, orduya asker yetiştiren “Acemi Oğlanlar Ocağı”na girmiştir. Ocakta dülgerliği (marangozluk) öğrenen Sinan, yapı işlerinde görev alırken, çağın önde gelen mimarlarının yanında çalışma fırsatını elde etmiştir. 1514’te Çaldıran Savaşı ve 1516 – 1520 arasında yapılan Mısır seferlerinden sonra, İstanbul’a dönüşünün ardından Yeniçeri Ocağı’na alınan Sinan, Kanuni döneminde, 1521’de katıldığı Belgrad, 1522’deki Rodos seferlerinden sonra subaylığa yükseltilmiştir. 1526 yılında, Yayabaşı olarak çıktığı Mohaç seferinden sonra, cephane sorumlusu görevi verilen Mimar Sinan, 1529’da Viyana, 1529 - 1532 arasında Almanya, 1532-1535 arasında da Irak’a düzenlenen, Bağdat ve Tebriz seferlerine katıldı. Son Bağdat seferinde, Van Gölü’nün üstünden geçecek üç geminin yapımını başarıyla tamamlaması, Sinan’a, “Haseki” unvanını getirmiştir. 1536’da Pulya seferlerinin ardından çıkılan 1538 yılındaki Moldova seferinde, Prut Irmağı üstünde yaptığı bir köprüyle dikkatleri üstüne çekerek, Yüksek Dergâh Mimarları Başkanı olan ve 1539’da, Mimar Acem Ali’nin ölümü üzerine onun yerine Saray Baş Mimarı olan Sinan, ölümüne kadar, günümüz devlet sisteminde Bayındırlık Bakanlığı’na denk gelen bu görevi sürdürmüştür. Osmanlı’nın en güçlü çağında yaşayan ve Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat olmak üzere, üç padişah döneminde mimarbaşı görevini yapan Mimar Sinan, imparatorluğun gücünü simgeleyen mimarlık eserlerini tasarlanıp uygulanmasında en büyük rolün sahibiydi. Elli yıla yakın süreyi kapsayan, Osmanlı Devleti’nde yaptığı mimarlık görevi boyunca, yapılarında gerçekleştirdiği deneyler ve getirdiği yeniliklerle, zirveye taşıdığı Osmanlı - Türk mimarlığının klasik döneme geçişini sağladı. Mimar Sinan, birçoğu İstanbul’da olan 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 okul ve darülkurra, 22 türbe, 17 imaret ve 3 darüşşifa, 7 suyolu kemeri, 8 köprü, 20 kervansaray, 35 köşk ve saray, 6 ambar ve mahzen, 48 hamam ve kaydı olmayanlarla beraber, üç yüz elliyi aşkın yapının baş mimarlığını üstlenmiştir. Yeniçeri ordusunda bir asker olarak değil, istihkâm işlerinin idare ve tasarımından sorumlu olarak görev yapan Mimar Sinan’ın ilk eseri, 1536 – 1537 arasında yaptığı, Halep’teki Hüsreviye Camii’dir. İstanbul’daki ilk eseri ise 1539’da inşa edilen Haseki Külliyesi olan Mimar Sinan’ın, Mimarbaşı olduktan sonraki ilk büyük ve önemli eseri ise, 1543 – 1548 seneleri arasında yapılan, kendisinin çıraklık dönemi eseri olarak tanımladığı dönemde yaptığı, dört ayağın taşıdığı ve dört yarım kubbenin desteklediği bir kubbe ile örtülü olan, içerde daha aydınlık bir mekânın amaçlandığı ve dış görünümün kitlesel etkisi azaltılan, İstanbul’daki Şehzade Mehmed Camii’dir. Daha sonra yaptığı, Üsküdar’daki Mihrimah Sultan Camii’nde, yarım kubbelerin sayısı üçe indirilerek daha rahat bir iç mekân elde etmeyi deneyen Sinan’ın, kalfalık dönemi eseri olarak adlandırdığı, Osmanlı - Türk mimarlığının en önemli yapılarından biri olan Süleymaniye Camii ve Külliyesi’nin yapımında, İstanbul’daki Bayezid Camii’nde kullanılan taşıyıcı sistem tekrarlanarak, dört ayaküstüne oturan kubbe, mihrap yönündeki yarım kubbelerle desteklenmiştir. Mimar Sinan, ustalık dönemi eseri olarak nitelendirdiği, Klasik dönem Osmanlı-Türk mimarlık üslubunu ortaya koyan, kurallarını belirleyen çok önemli bir şâheseri olan Edirne Selimiye Camii’ni inşa etti. 1557’de tamamladığı ve kendisine “Koca” unvanını getiren, Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın baş eseridir. Sultan III. Murad döneminde Mekke’nin onarımı için Hicaz’a gönderilen Sinan, 1573’te tamamladığı, Kasımpaşa’daki Kaptan-ı Derya Piyale Paşa Camii’nde eski ulu camilerin planına dönüş yaparak, kuruluş döneminin özellikleriyle, uzun mimarlık hayatı süresince edindiği deneyimlerin sentezini uygulamıştır. İstanbul’un su sorununu çözmekle görevlendirilen Sinan’ın mühendis yanı, suyolları ve köprüleri yaparken ortaya çıktı. Bentleri, tünelleri, suyolları ve suyolu kemerleriyle, biriktirme ve dağıtma yapılarıyla, uzunluğu 50 kilometreyi aşan ve Kırkçeşme adıyla anılan su yapıları inşa eden Sinan, bu yapıların bazılarında zamanın mühendislik bilgilerini de aşan çeşitli tasarımlara imza attı. Sinan’ın, İstanbul’daki Süleymaniye Külliyesi’ni yedi, Edirne’deki Selimiye Camisi’ni de altı yılda tamamlamış olması, XVI. yüzyıl Osmanlı mimarlık ve yapı kurumlarının hız ve verimini ispatlar. 17 Temmuz 1588’de İstanbul’da vefat ettiğinde, ardından yüzlerce mimari eser bırakan Mimar Sinan’ın beyaz taşlı, sade bir yapı olan türbesi, Süleymaniye Külliyesi’ndeki, Haliç duvarının önündedir.

سياه و بياض كوپك قيزيل دريلي رئيسڭ چاديرينڭ أوڭنده  دائما ايكي دانه  كوپك وار، بري بم بياض بري سيم سياه. اما ديگر چاديرلرڭ أوڭنده  هپ برر دانه  كوپك وار. كوچك طوروني ايله  برابر چاديرڭ أوڭنده  اوتوروركن كوپكلر تام قارشيلرنده  بوغوشوب طوریيورلر. طورون دده سنه  صورييور ”دده ، ديگر چاديرلرڭ أوڭنده  برر دانه  كوپك واركن نیيه  بزم چاديرڭ أوڭنده  ايكي دانه  كوپك وار؟“ طورونڭ صاچلريني اوخشايان دده  دييوركه : ”بونلر بنم ايچون برر سمبولدر. اييلكله  كوتولكلرڭ سمبوليدر. بن بو كوپكلرڭ مجادله سني، ديديشمه سني كورنجه  هپ ايچمده كي اييلكلرله  كوتولكلرڭ مجادله سني خاطرلرم.“ طورون صورييور ”هانگيسي قازاناجق دده ، بياضمي يوقسه  سياهمي؟“ ”بن هانگيسني بسلرسه م!“ حضرت پيغمبرڭ بو نقطه ده كي حديثي چوق آچيق و نَتدر. وسوسه  ويرن شيطاندر، الهام ويرن ملكدر. اونڭ ايچون انسانلرڭ قلبنده  كوتولكلر سياه بر نقطه  اولارق باشلار، تدبير آلينمازسه  كيتدكجه  او سياه نقطه لر بتونلشير و قلبڭ قرارمه سنه ، پاسلانمه سنه ، توزلانمه سنه ، كيرلنمه سنه ، مهرلنمه سنه  قدر واران بر -قرآن كريمڭ افاده سيله - دگيشيمي اولومسزلق استقامتنده  كوسترير. شيمدي صوري شو: اگر ايده آلمزده كي كنجلگي انشا ايتمك ايستييورسه ق، او زمان موجود شرطلر ايچمزده كي اييلك و كوتولك جبهه مزڭ هانگيسني قوتلنديرييور؟ كنجلكده  بر قيريلمه ، بر بوزولمه ، بر ذهنسل قارماشه  وارسه  ايچنده  ياشاديغي شرطلردن قايناقلانديغني كوز أوڭنه  آلمه مز لازم. أويله  ايسه  أوڭجه  عائله يي، صوڭره  تركيه ده كي سيستمي بوڭا اويغون اولارق يڭيدن انشا ايتمه مز لازم. Kızılderili reisin çadırının önünde daima iki tane köpek var, biri bembeyaz biri simsiyah. Ama diğer çadırların önünde hep birer tane köpek var. Küçük torunu ile beraber çadırın önünde otururken köpekler tam karşılarında boğuşup duruyorlar. Torun dedesine soruyor “Dede, diğer çadırların önünde birer tane köpek varken niye bizim çadırın önünde iki tane köpek var?” Torunun saçlarını okşayan dede diyor ki: “Bunlar benim için birer semboldür. İyilikle kötülüklerin sembolüdür. Ben bu köpeklerin mücadelesini, didişmesini görünce hep içimdeki iyiliklerle kötülüklerin mücadelesini hatırlarım.” Torun soruyor “Hangisi kazanacak dede, beyaz mı yoksa siyahımı?” “Ben hangisini beslersem!” Hz. Peygamberin bu noktadaki hadisi çok açık ve nettir. Vesvese veren şeytandır, ilham veren melektir. Onun için insanların kalbinde kötülükler siyah bir nokta olarak başlar, tedbir alınmazsa gittikçe o siyah noktalar bütünleşir ve kalbin kararmasına, paslanmasına, tozlanmasına, kirlenmesine, mühürlenmesine kadar varan bir -Kur’an-ı Kerimin ifadesiyle- değişimi olumsuzluk istikametinde gösterir. Şimdi soru şu: Eğer idealimizdeki gençliği inşa etmek istiyorsak, o zaman mevcut şartlar içimizdeki iyilik ve kötülük cephemizin hangisini kuvvetlendiriyor? Gençlikte bir kırılma, bir bozulma, bir zihinsel karmaşa varsa içinde yaşadığı şartlardan kaynaklandığını göz önüne almamız lazım. Öyle ise önce aileyi, sonra Türkiye’deki sistemi buna uygun olarak yeniden inşa etmemiz lazım.

صوسيال بيليملر ادخال ايديله مز نه دن صوسيال بيليملر بو قدر أونملي؟ سز دنيانڭ اڭ ايي دوقتوري دخي اولسه ڭز، صوڭوچده  ايلتيشيم قورمه ڭز ايچون بر ديل بیلمه ڭز كركييور و او ديلي ايي قوللانمه ڭز كركييور. بو ادبيات. ياشاديغڭز طوپلومڭ قوراللرينه  صايغي كوسترمه ڭز كركييور؛ اخلاق علمي. ياشاديغڭز طوپلومڭ جبرلرله مؤيده لنديريلمش قوراللرينه  صايغي كوسترمه ڭز لازم، بو ده  حقوق كركديرييور. ياشاديغڭز طوپلومده  وار اولان سياسي بر كوچ و كوجي قبول ايتمه ڭز لازم، بو ده  سياست علمنى كركديرييور. طولاييسيله  طبابت علمي أونمليدر. هندسه  أونمليدر. آنجق صوسيال بيليملر داها ده  أونمليدر. صوسيال بيليملر اولماديغني دوشونه لم، صوسيال بيليملر يوقسه  سز هانگي أونيورسيته يي مهندسلگي آچارسه ڭز آچڭ، آچاجغڭز هيچ بر أونيورسيته  خارویرد سويه سنده  اولماياجقدر. اما صوسيال بيليملرده  جدّي بر صوسيال بيليملر أونيورسيته سي، قيصه  زمانده  دنياده  سوز صاحبي اولابيله جگني دوشونیيورم. و صوسيال بيليملره  ويريله جك اهمّيت، داها صوڭره  ديگر علملره  ده  ياڭسيياجقدر. بز صوسيال علملري ايصقالييورز. طولاسيله  بونلر ايصقالانارق صوڭ ٣٠-٤٠ سنه در فن علملرينه  بيوك بر توجّه باشلادى. أوزللكله  فن فاكولته لرينه . أويله  بر نقطه يه  كلدككه  تركيه ، دنياده  اڭ فضله  فيزيك پروفسوري اولان ئولكه  اولدي. دنياده  اڭ فضله  بييولوژي پروفسوري اولان ئولكه  اولدي. دنياده  اڭ فضله  كيميا پروفسوري اولان ئولكه  اولدي. اما بو پروفسورلكلرڭ تركيه نڭ طيشنده  چوق فضله  قيمت حربيه سي ده  اولمدي. بز طب احتياجمزي، صاغلق احتياجمزي خدمتله  صاتین آلابيليرز. مهندسلك احتياجمزي طيشاريدن صاتین آلابيليرز. اما صوسيال بيليملر احتياجنى صاتین آلامايز. ادبيات احتياجمزي ناصل صاتین آلاجغز؟ دين احتياجمزي ناصل صاتین آلاجغز؟ حقوق احتياجمزي ناصل صاتین آلاجغز؟ طيشاريدن يورت طيشندن فيرمه لره مي ويره جگز عدالتي؟ ادبياتمزي ايچون يورت طيشندن ويا يورت ايچندن فيرمه لره مي ويره جگز؟ اما مهندسلك ايچون أويله  دگل. مهندسلك فيرمه سنه  ويررسڭز، او سزه  سزڭ ياپابيله جگڭز قات و قات داها كوزلنى ويرر. نه  بيله يم، بر صاغلق فيرمه سنه  آڭلاشمه  ياپارسڭز، او سزڭ بتون صاغلغڭزله  ايلگيلنير. اما ادبيات أويله  دگل. طولاييسيله  صويسال بيليملرڭ اصلي بر فونقسييوني اولاجق. بو اصلي فونقسييون ايصقالانيرسه ، قيصه  زمانده  چوق مشخّص نتيجه لري اورته يه  چيقمايابيلير، اما اوزون دونمده  صوسيال بيليملره  ضرر ويرديگي كبي، ديگر مثبت علملره  ده  ضرر ويره بيله جگني دوشونويورم. كه  كونمزده  ياشاديغمز فعلي طورومڭ بوندن نشئت ايتديگني دوشونويورم. حياته  مترجم قدر باقمق شيمدي دنياده كي صواشلره  باقيلديغي زمان، بو صواشلرڭ أونملي بر قسمي، ظنّ ايديلديگنڭ عكسنه  تكنولوژيك سببلرله ، فن سببلريله  دگل، صوسيال بيليملرڭ قونوسي اولان خصوصلرله  ايلكيليدر. دنياده كي صواشلر داها چوق كندي كولتوريني قورومه ، كندي ملّي كيملگنى قورومه ، كندي ديني كيملگنى قورومه  تملنده كي غوغالره  طايانييور. و انسانلر، بو بيليملرڭ آلت ياپيسي ايچون بعضًا كنديني دخي فدا ايده بيلييور. انسانلر كنديني فدا ايتمه يه  دوام ايتسين، اييدر، ياپسينلر فلان آڭلامنده  سويله مييورم. اما بر واقعه  وار؛ بن بو وقعه نڭ تثبيتي آچيسندن سويلیيورم. طولايسيله  يڭيدن شاپقه مزي چيقاروب أوڭمزه  قويمه مز و ايشڭ ايچنده  عثمانليجه نڭ اولديغي، عربجه نڭ اولديغي، انگليزجه نڭ اولديغي أونيورسيته لره  و آراشديرمه  مركزلرينه  يوڭلمه مز لازم. اما توربينه  يوڭليك دگل. عثمانليجه يي بيلمه ين بر كيشي تاريخندن چوق فضله  بر شي اورته يه  قوياماز. عربجه  بيلمه ينڭ عرب دنياسندن شويله  طورسون، بزم قايناقلر شو آنده  تركيه ده  ٨٠٠ بيڭ جوارنده  يازيلي اثري وار. قيدلره  كچمش. بونڭ اصغري ٢٥٠ بيڭ جوارنده  عربجه  اثر، بزم كولتوريمزده  و بزم انسانلريمز يازمش. عربجه  بيلمه ين بريسي او اثرلردن استفاده  ايده مز؛ نه  ياپار، ترجمه  اثردن باقمق زورنده  قالير. او زمان مترجمڭ حياته  باقديغي قدر باقان، مترجمڭ آڭلاديغي قدر آڭلايان، مترجمڭ طاغارجغي قدر طاغارجق صاحبي بر اوقويوجي، أوگرتيم أويه سي كتله سنه  اولاشيرزكه ، او ده  صوڭ درجه  ريسكلي بر طوروم اولديغني دوشونويورم. Neden sosyal bilimler bu kadar önemli? Siz dünyanın en iyi doktoru dahi olsanız, sonuçta iletişim kurmanız için bir dil bilmeniz gerekiyor ve o dili iyi kullanmanız gerekiyor. Bu edebiyat. Yaşadığınız toplumun kurallarına saygı göstermeniz gerekiyor; ahlak ilmi. Yaşadığınız toplumun cebirlerle müeyyyidelendirilmiş kurallarına saygı göstermeniz lazım, bu da hukuk gerektiriyor. Yaşadığınız toplumda var olan siyasi bir güç ve gücü kabul etmeniz lazım, bu da siyaset ilmini gerektiriyor. Dolayısıyla tababet ilmi önemlidir. Hendese önemlidir. Ancak sosyal bilimler daha da önemlidir. Sosyal bilimler olmadığını düşünelim, sosyal bilimler yoksa siz hangi üniversiteyi mühendisliği açarsanız açın, açacağınız hiçbir üniversite Harward seviyesinde olmayacaktır. Ama sosyal bilimlerde ciddi bir sosyal bilimler üniversitesi, kısa zamanda dünyada söz sahibi olabileceğini düşünüyorum. Ve sosyal bilimlere verilecek ehemmiyet, daha sonra diğer ilimlere de yansıyacaktır. Biz sosyal ilimleri ıskalıyoruz. Dolasıyla bunlar ıskalanarak son 30-40 senedir fen ilimlerine büyük bir teveccüh başladı. Özellikle fen fakültelerine. Öyle bir noktaya geldik ki Türkiye, dünyada en fazla fizik profesörü olan ülke oldu. Dünyada en fazla biyoloji profesörü olan ülke oldu. Dünyada en fazla kimya profesörü olan ülke oldu. Ama bu profesörlüklerin Türkiye’nin dışında çok fazla kıymet-i harbiyesi de olmadı. Biz tıp ihtiyacımızı, sağlık ihtiyacımızı hizmetle satın alabiliriz. Mühendislik ihtiyacımızı dışarıdan satın alabiliriz. Ama sosyal bilimler ihtiyacını satın alamayız. Edebiyat ihtiyacımızı nasıl satın alacağız? Din ihtiyacınızı nasıl satın alacağız? Hukuk ihtiyacınızı nasıl satın alacağız? Dışarıdan yurt dışından firmalara mı vereceğiz adaleti? Edebiyatımızı için yurt dışından veya yurt içinden firmalara mı vereceğiz? Ama mühendislik için öyle değil. Mühendislik firmasına verirsiniz, o size sizin yapabileceğiniz kat ve kat daha güzelini verir. Ne bileyim, bir sağlık firmasına anlaşma yaparsınız, o sizin bütün sağlığınızla ilgilenir. Ama edebiyat öyle değil. Dolayısıyla soysal bilimlerin asli bir fonksiyonu olacak. Bu asli fonksiyon ıskalanırsa, kısa zamanda çok müşahhas neticeleri ortaya çıkmayabilir, ama uzun dönemde sosyal bilimlere zarar verdiği gibi, diğer müspet ilimlere de zarar verebileceğini düşünüyorum. Ki günümüzde yaşadığımız fiili durumun bundan neşet ettiğini düşünüyorum. Hayata mütercim kadar bakmak Şimdi dünyadaki savaşlara bakıldığı zaman, bu savaşların önemli bir kısmı, zannedildiğinin aksine teknolojik sebeplerle, fen sebepleriyle değil, sosyal bilimlerin konusu olan hususlarla ilgilidir. Dünyadaki savaşlar daha çok kendi kültürünü koruma, kendi milli kimliğini koruma, kendi dini kimliğini koruma temelindeki kavgalara dayanıyor. Ve insanlar, bu bilimlerin alt yapısı için bazen kendini dahi feda edebiliyor. İnsanlar kendini feda etmeye devam etsin, iyidir, yapsınlar falan anlamında söylemiyorum. Ama bir vakıa var; ben bu vakanın tespiti açısından söylüyorum. Dolaysıyla yeniden şapkamızı çıkarıp önümüze koymamız ve işin içinde Osmanlıcanın olduğu, Arapçanın olduğu, İngilizcenin olduğu üniversitelere ve araştırma merkezlerine yönelmemiz lazım. Ama türbine yönelik değil. Osmanlıcayı bilmeyen bir kişi tarihinden çok fazla bir şey ortaya koyamaz. Arapça bilmeyenin Arap dünyasından şöyle dursun, bizim kaynaklar şu anda Türkiye’de 800 bin civarında yazılı eseri var. Kayıtlara geçmiş. Bunun asgari 250 bin civarında Arapça eser, bizim kültürümüzde ve bizim insanlarımız yazmış. Arapça bilmeyen birisi o eserlerden istifade edemez; ne yapar, tercüme eserden bakmak zorunda kalır. O zaman mütercimin hayata baktığı kadar bakan, mütercimin anladığı kadar anlayan, mütercimin dağarcığı kadar dağarcık sahibi bir okuyucu, öğretim üyesi kitlesine ulaşırız ki, o da son derece riskli bir durum olduğunu düşünüyorum.

ايواه، تركلر كلييور! ئولكه مز آچيسندن اگيتيمڭ تعطيلِ اشغال ايلمه سي ايله  برلكده  كنل آڭلامده  تعطيله  و تعطيل هواسنه  كيرديگمز بو آيلرده  بز ده  عثمانليده  تعطيل قونوسنده  بعض بلگه لري پايلاشدق سزلرله . قونو محقّق بتون يوڭلريله  أله  آلينمش دگل. فقط سزلرڭ ده  معلومي اولديغي أوزره  دركي، عثمانليجه  اگيتيمي اوطاقلي. دركي يي، بو بولومده  پايلاشيلان بلكه لرڭ چوزومي، يازي يه  آشنالق، كلمه  بيلكيسني آرتيرمه  و بونڭله  برلكده  او دونمه  عائد كولتورل بر قاپي آرالامه  اولارق كورمك كركير. شكرلر اولسونكه ، شيمدي يه  قدر عثمانليجه  ديديگمزده  عقلمزه  كلن اڭ بسيطندن، قارماشيق و زور كبي اولان مسئله لره  قدر پك چوق قونوده  كوزل ايشلر اورته يه  چيقدي. همن هر سويه ده  و دنيانڭ هر يرندن انسانلر، بو وسيله يله ، عثمانليجه  أوگرنمه  و دوام ايتديرمه  قونوسنده  بر قايناق ألده  ايتمش اولديلر. عثمانليجه  قونوسنده ، بر روزگارله  باشلامش كبي كوزوكسه  ده  اصلنده  ييللردر كسينتيسز دوام ايدن چاليشمه لرڭ أوروني اولارق بوكون بو كوزللكلري ياشييورز. ئولكه  و دنيا كوندمي چوق خيزلي دگيشييور اولسه  ده  بزم بو نقطه يي ده  مركزده  طوتمه مز أونمليدر. ساده جه  بزم دگل، بر ملّت اولارق هپمزڭ بو قونو اوزرنده  حسّاسيتله  طورمه  مجبوريتمز واردر. بوكون ملّت اولارق يڭي كوپرو آچيليشلرينه  سوينييورز. تونللرله  آشيلماز طاغلرڭ آرقه سنه  يوللر بولويور، حقلي اولارق غرور دويويورز. آوروپه نڭ اڭ بيوك هواآلاني پروژه سي ساده جه  بزي سوينديرمكله  قالمييور، آوروپه ليلره  ”ايواه، تركلر كلييور!“ ديديرته رك وارلغمزي بر كز داها حس ايتديرييور و هكذا… فقط بزم ايچون اصل اولمسي كركن، كرچكدن بزي بز ياپان نه لر وارسه  اونلرله  يڭيدن حيات بولمقدر. يڭيدن ديريلمكدر. بر طرفدن آوروپه يي قورقوتسه  ده  ديگر طرفدن بو كوزللكلريمز، بتون انسانلق ايچون –-تاريخا ثابتدركه- فائده  صاغلاياجق اهمّيتلي بر طورومدر. ايشته  عثمانليجه  بوراده  دوره يه  كيرييور و بزه  باقديران مهم بر عامل اولارق قارشومزه  چيقييور. تاريخله  قورولاجق كولتورل و پراتيك كوپرولر، اصل سوينمه مز كركن آراچلردر. تاريخده  ياشادقلريمز و تثبيت ايتدكلريمزدن آلديغمز كوچ و مورالله ، استقباله  و دنيايه  آچيلاجق تونللر، كلييور ديدكلرنده  آفريقه نڭ اڭ اوجراسنه  آچيلان صو قويولري ويا قناللري كبي بتون دنيايه  و كونمز وطنداشنه  حيات و عدالت كوتوره جك واسطه لردر. بز كنديمزدن قورقار حاله  كلدك و حالا ده  بوني فرقلي افاده  ويا دگيشكنلرله  أوزريمزده  طاشيمه يه  دوام ايدييورز. ايستر بوش ويرمشلك، ايستر غفلت، ايستر قونژونكتور، ايستر نه  دیرسه ڭز دييڭ بو ئولو طوپراغنى أوزريمزدن آتوب، كوللنديگمز يردن يڭيدن آتش اولمازسه ق، يڭيدن فليز ويروب كون يوزينه  چيقمازسه ق، بيليڭزكه  استقباله  ميوه لر دوشيره مه يز. كوندم نه  اولورسه  اولسون، تملده  بر كوندم ده  بزي هر شيئمزله  باغلايان حرف و لسانمزي قوريمق، اوندن ده  أوته  يڭيدن احيا و عمل اولاجقدر، اولمليدر. كندي كرچكلگمزه ، حقيقت بيلكيسنه  يول آلديراجق؛ أوزومزي آچاجق آناختار يعني عثمانليجه  هپ يانيباشمزده  و دنيامزده  قالاجقدر. و بز، تعطيل ده  اولسه ، كوندم شو ويا بو ده  اولسه  هر آي سزلرڭ ياننده  اولمه يه  دوام ايده جگز. آز ده  اولسه  دواملي اولان قيمتليدر. تعطيل هر شيئي بيراقمق دگل، بلكه  ياپيلانلري دگيشديره رك حياتي مشغوليتله  دوام ايتديرمكدر. تكرار كوروشنجه يه  قدر قالڭ صاغليجاقله . Ülkemiz açısından eğitimin tatil-i eşgal eylemesi ile birlikte genel anlamda tatile ve tatil havasına girdiğimiz bu aylarda biz de Osmanlıda tatil konusunda bazı belgeleri paylaştık sizlerle. Konu muhakkak bütün yönleriyle ele alınmış değil. Fakat sizlerin de malumu olduğu üzere dergi, Osmanlıca eğitimi odaklı. Dergiyi, bu bölümde paylaşılan belgelerin çözümü, yazıya aşinalık, kelime bilgisini artırma ve bununla birlikte o döneme ait kültürel bir kapı aralama olarak görmek gerekir. Şükürler olsun ki, şimdiye kadar Osmanlıca dediğimizde aklımıza gelen en basitinden, karmaşık ve zor gibi olan meselelere kadar pek çok konuda güzel işler ortaya çıktı. Hemen her seviyede ve dünyanın her yerinden insanlar, bu vesileyle, Osmanlıca öğrenme ve devam ettirme konusunda bir kaynak elde etmiş oldular. Osmanlıca konusunda, bir rüzgârla başlamış gibi gözükse de aslında yıllardır kesintisiz devam eden çalışmaların ürünü olarak bugün bu güzellikleri yaşıyoruz. Ülke ve dünya gündemi çok hızlı değişiyor olsa da bizim bu noktayı da merkezde tutmamız önemlidir. Sadece bizim değil, bir millet olarak hepimizin bu konu üzerinde hassasiyetle durma mecburiyetimiz vardır. Bugün millet olarak yeni köprü açılışlarına seviniyoruz. Tünellerle aşılmaz dağların arkasına yollar buluyor, haklı olarak gurur duyuyoruz. Avrupa’nın en büyük havaalanı projesi sadece bizi sevindirmekle kalmıyor, Avrupalılara “Eyvah, Türkler geliyor!” dedirterek varlığımızı bir kez daha hissettiriyor ve hakeza… Fakat bizim için asıl olması gereken, gerçekten bizi biz yapan neler varsa onlarla yeniden hayat bulmaktır. Yeniden dirilmektir. Bir taraftan Avrupa’yı korkutsa da diğer taraftan bu güzelliklerimiz, bütün insanlık için –tarihen sabittir ki- fayda sağlayacak ehemmiyetli bir durumdur. İşte Osmanlıca burada devreye giriyor ve bize baktıran mühim bir amil olarak karşımıza çıkıyor. Tarihle kurulacak kültürel ve pratik köprüler, asıl sevinmemiz gereken araçlardır. Tarihte yaşadıklarımız ve tespit ettiklerimizden aldığımız güç ve moralle, istikbale ve dünyaya açılacak tüneller, geliyor dediklerinde Afrika’nın en ücrasına açılan su kuyuları veya kanalları gibi bütün dünyaya ve günümüz vatandaşına hayat ve adalet götürecek vasıtalardır. Biz kendimizden korkar hale geldik ve hala da bunu farklı ifade veya değişkenlerle üzerimizde taşımaya devam ediyoruz. İster boş vermişlik, ister gaflet, ister konjonktür, ister ne derseniz deyin bu ölü toprağını üzerimizden atıp, küllendiğimiz yerden yeniden ateş olmazsak, yeniden filiz verip gün yüzüne çıkmazsak, biliniz ki istikbale meyveler devşiremeyiz. Gündem ne olursa olsun, temelde bir gündem de bizi her şeyimizle bağlayan harf ve lisanımızı korumak, ondan da öte yeniden ihya ve amel olacaktır, olmalıdır. Kendi gerçekliğimize, hakikat bilgisine yol aldıracak; özümüzü açacak anahtar yani Osmanlıca hep yanı başımızda ve dünyamızda kalacaktır. Ve biz, tatil de olsa, gündem şu veya bu da olsa her ay sizlerin yanında olmaya devam edeceğiz. Az da olsa devamlı olan kıymetlidir. Tatil her şeyi bırakmak değil, belki yapılanları değiştirerek hayatı meşguliyetle devam ettirmektir. Tekrar görüşünceye kadar kalın sağlıcakla.

İki kişiyi karşılaştırırken daha önemsiz, değersiz, yeteneksiz, geri gördüğümüz kişi için, “Ötekinin eline su bile dökemez” deyimini kullanırız. Eskiden namaz abdesti alınırken, abdest alan kişi, bir usta ise, çırakları, kalfaları; Medrese hocası ise mollaları; öğretmen ise öğrencileri, eline ibrikle su dökerek abdest almasına yardımcı olurlardı. Böyle önemli bir kişinin eline yolu yordamınca, ibrikten su dökmek için, o kişiye biraz yakın olmak, onun yanında iyi kötü bir yer almış bulunmak gerekirdi. Yoksa her önüne gelenin yapacağı iş değildi. İşte bu sebeple, iki değerli kişi ölçülürken bilgisi, yeteneği, zekâsı diğerine nispetle daha az olan için, bu deyim kullanılır. النه  صو دوكه مز ايكي كيشي يي قارشيلاشديريركن داها أونمسز، دگرسز، يته نكسز، كري كورديگمز كيشي ايچون، ”أوته كينڭ النه  صو بيله  دوكه مز“ دييمنى قوللانيرز. اسكيدن نماز آبدستي آلينيركن، آبدست آلان كيشي، بر اوسته  ايسه ، چيراقلري، قلفه لري؛ مدرسه  خواجه سي ايسه  ملّالري؛ أوگرتمن ايسه  أوگرنجيلري، النه  ابريقله  صو دوكه رك آبدست آلمه سنه  يارديمجي اولورلردي. بويله  أونملي بر كيشينڭ النه  يولي يوردامنجه ، ابريقدن صو دوكمك ايچون، او كيشي يه  براز ياقين اولمق، اونڭ ياننده  ايي كوتو بر ير آلمش بولونمق كركيردي. يوقسه  هر أوڭنه  كلنڭ ياپاجغي ايش دگلدي. ايشته  بو سببله ، ايكي دگرلي كيشي أولچولوركن بيلكيسي، يته نگي، ذكاسي ديگرينه  نسبتله  داها آز اولان ايچون، بو دييم قوللانيلير.    

ظفرلر آيي اولان آغستوسده يز. بو آي ايچنده  ٢٦ آغستوس ١٠٧١’ده  قازانيلان سلجوقلي سلطاني آلبارسلانڭ ”ملازكرد ظفري“ و يونان اوردوسنه  قارشي ٣٠ آغستوس ١٩٢٢’ده  ياپيلان ”بيوك تعرّض“ بولونويور. بو يازيده  حرب و ظفرله  علاقه لي كلمه لرڭ كوكنلرينه  بر يولجيلق ياپمق ايستييورم. لكن أوڭجه لكله  سلطان آلبارسلانڭ ملازكرد اووه سنده  ياپديغي قيصه  اما چوق آڭلاملي دعاسي ايله  يازي يه  باشلامق ايستييورم: سلجوقلي سلطاني آلب آرسلان، عالملرڭ و دولت آدملرينڭ توصيه سيله ، محاربه يي جمعه  كوني ياپمه يي ترجيح ايتدي. ٢٦ آغستوس ١٠٧١ جمعه  كوني عسكرلريني طوپلايان آلب آرسلان آتندن اينوب سجده يه  واردي: ”يا ربّي! سڭا توكّل ايدييور، عظمتڭ قارشيسنده  يوزيمي يره  سورويور و سنڭ اوغرڭده  جهاد ايدييورم. يا ربّي! نيتم خالصدر. بڭا يارديم ايت؛ سوزلرمده  خلاف وارسه  بني قهر ايت!“ دييه  دعا ايتدي. صوڭره  عسكرلرينه  دونرك: ”بوراده  اللّٰه تعاليدن باشقه  بر سلطان يوقدر، امر و قدر اونڭ النده در. بو سببله  بنمله  برلكده  جهاد ايتمكده  ويا بندن آيريلمقده  سربستسڭز“ ديدي. عسكرلر جوشارق هپ بر آغزدن: ”اصلا امرندن آيريلماياجغز“ مقابله سنده  بولونديلر. صوڭره  هپسي آغلايارق حلاللشديلر. سلطان، بياضلر كيدي. آتنڭ قويروغني باغلايوب، النه  اير سلاحي اولان كرزي آلوب، شويله  خطاب ايتدي: ”عسكرلرم! شهيد اولورسه م، بو بياض البسه  كفنم اولسون. او زمان روحم كوكلره  چيقاجقدر. بندن صوڭره  اوغلم ملكشاهي تخته  چيقاريڭز و اوڭا باغلي قاليڭز. ظفري قازانيرسه ق استقبال بزمدر.“ اوت كوكننه  سياحت ايده جگمز ايلك كلمه مز ”ظفر“ اولاجق. Zaferler ayı olan ağustostayız. Bu ay içinde 26 Ağustos 1071’de kazanılan Selçuklu Sultanı Alparslan’ın “Malazgirt Zaferi” ve Yunan ordusuna karşı 30 Ağustos 1922’de yapılan “Büyük Taarruz” bulunuyor. Bu yazıda harp ve zaferle alakalı kelimelerin kökenlerine bir yolculuk yapmak istiyorum. Lakin öncelikle sultan Alparslan’ın Malazgirt ovasında yaptığı kısa ama çok anlamlı duası ile yazıya başlamak istiyorum: Selçuklu Sultanı Alparslan, âlimlerin ve devlet adamlarının tavsiyesiyle, muharebeyi cuma günü yapmayı tercih etti. 26 Ağustos 1071 cuma günü askerlerini toplayan Alparslan atından inip secdeye vardı: “Ya Rabbî! Sana tevekkül ediyor, azametin karşısında yüzümü yere sürüyor ve senin uğrunda cihad ediyorum. Ya Rabbî! Niyetim hâlistir. Bana yardım et; sözlerimde hilâf varsa beni kahret!” diye dua etti. Sonra askerlerine dönerek: “Burada Allah Teâlâ’dan başka bir sultan yoktur, emir ve kader onun elindedir. Bu sebeple benimle birlikte cihad etmekte veya benden ayrılmakta serbestsiniz.” dedi. Askerler coşarak hep bir ağızdan: “Aslâ emrinden ayrılmayacağız.” mukabelesinde bulundular. Sonra hepsi ağlayarak helâlleştiler. Sultan, beyazlar giydi. Atının kuyruğunu bağlayıp, eline er silâhı olan gürzü alıp, şöyle hitâb etti: “Askerlerim! Şehîd olursam, bu beyaz elbise kefenim olsun. O zaman ruhum göklere çıkacaktır. Benden sonra oğlum Melikşâh’ı tahta çıkarınız ve ona bağlı kalınız. Zaferi kazanırsak istikbâl bizimdir.”Evet kökenine seyahat edeceğimiz ilk kelimemiz “zafer” olacak. ZAFER: Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. Savaşta kazanılan “galibiyet”, “utku”, “nusret” manalarına gelmektedir. Daha geniş manada ise büyük gayret ve emek neticesinde elde edilen “başarılı sonuçlara” bu isim verilir. Zafer kazanana “muzaffer” denilir. Ecdadımız zafere erişmek için “Bizi zafere ulaşan, zafere erişenlerden eyle!” anlamında “Ya Rab, bizi zafer-yab eyle!” diye dua ederlerdi. NUSRET: Bu kelime Kur’an kökenli bir kelimedir. “Yardım” anlamındaki bu kelime özellikle “Allah’ın yardımını” ifade etmek için kullanılır. Ecdadımız bir yerdeki Üstünlük, başarı, galebe, zaferi kendilerinden değil Allah’tan bilirlerdi. Bu neticeye Allah’ın yardımı olmadan ulaşamayacaklarını bildikleri için bu kelimeyi kullanırlardı. Mesela Sultan Ahmed Camiini de bina ettiren Sultan 1. Ahmed Han bir zafer için şöyle dua etmişti: “Yok iken var edip bu Ahmed’i sultan eden sensin Habibin hürmetine, asker-i İslâm’a nusret ver”  CİHAT: Bu kelime “çok çalışmak, çabalamak” manasındaki “cehd” kökünden gelen Kur’an kökenli bir kelimedir. İslâm nizamını yeryüzünde hâkim kılma ve bu nizamı savunmak maksadıyla din uğrunda ve Hak yolunda Allah için yapılan savaşa, gazâya bu isim verilir. Cihad yapma fiiline “mücahede” denir. Cihadı yapana ise “mücahid” ismi verilir. Sevgili Peygamberimiz (asm) düşmanla savaşmaya, cihad etmeye “küçük cihad” derdi. Asıl büyük cihadın, insanın kendi içinde nefsiyle, benliğiyle yaptığı cihad olduğunu ifade ederdi. HARB: Bu kelime de Kur’an kökenli bir kelimedir. Devletlerin birbirleriyle diplomatik münasebetlerini keserek yaptıkları büyük çaptaki silahlı çarpışmaya, savaşmaya denir. Mesela 1. Dünya Harbi gibi. Harb eden kişiye “muharib” denir. Harb açmak, Harb çıkarmak, Harb patlamak, Harb mâlûlü, Harb meydanı ifadeleri günümüzde hala güncelliğini koruyan ifadelerdir. Harb akademisi, harb okulu, harb dairesi, harbiye kelimeleri de subaylarımız arasında yaşayan kelimelerimizdendir. MUHAREBE: Bu kelime “harb” den türetilmiş Kur’an kökenli bir kelimedir. Bir savaş boyunca farklı yer ve zamanlarda yapılan çarpışmalardan her birine bu isim verilir. Mesela Birinci Cihan Harbi; içinde pek çok, küçük büyük muharebe bulunan bir harptir. Birinci Cihan harbi içinde yer alan “Çanakkale Muharebeleri” gibi. SAVAŞ: Bu kelime uzaklaştırmak anlamındaki “savmak” kökünden gelen Türkçe bir kelimedir. Devletler arasında cereyan eden silahlı çarpışma, cenk, harp, muharebeye bu isim verilir. Ayrıca kavga, mücadele etmek manasına da gelmektedir. İzzet Mollanın şu ifadeleri bu anlamdadır:  “Çalıştım nice münkerin def’ine  Savaştım nice şerlerin ref’ine” MÜCADELE: “Didişmek, uğraşmak, savaşmak” anlamına gelen bu kelime Arapça kökenlidir. Ecdadımız bu kelimeyi daha çok hoşa gitmeyen maddi şeylere karşı yapılan yerlerde kullanmışlardır. Mesela veremle mücadele, rüşvetle mücadele, yalanla mücadele, karla mücadele gibi. CENK: Bu kelime Farsçadan dilimize geçmiş bir kelimedir. Silahlı çatışma, savaş, harb manalarına gelmektedir. Nâmık Kemalin “Hâzır ol cenge eğer ister isen sulh u salâh” ifadesi meşhurdur. Halk arasında cengâver, cenk eri ifadeleri hala kullanılır. Çocuklarına “Cenk” ismini takanlar az değildir.

ثمانلي پادشاهلرينڭ پيغمبر افنديمزه  (ع ص م) حرمتلري  عثمانلي دولتنى قورانلرڭ دنيايه  باقيشلرنده  و دولتلريني يونتيركن اويغولادقلري سيستمده ؛ تمل قسطاسلردن بريسي ده  معنوي دگرلريمزه  اولان صايغيدي. بوني اڭ بليركين اولارق عثمان غازينڭ، ايچنده  قرآن كريم بولونان اوطه ده  آياغنى اوزاتارق ياتمامسنده  لورويورز. عثمانلي پادشاهلرينڭ پيغمبر افنديمزه  (ع ص م) اولان حرمتلري، دولت يونتيمنده كي هر اويغولامه لرنده  كوزه  چارپمقده يدي. بو طورومڭ اڭ كوزل أورنكلرندن بريسني، حجري ١٢٥٥ سنه سنده  حجازدن پيغمبر افنديمزڭ (ع ص م) البسه سنڭ كتيريلمسي حادثه سنده  كورويورز. صرّه  اميني طرفندن حجازدن كتيريلن پيغمبر افنديمزڭ (ع ص م) البسه سنڭ يعني كسوۀ شريفه نڭ، اسكداردن طوپ قاپي سراينه نقل ايديلمسي كركييوردى. أوڭجه ، بو نقل ايشلمي صندال ایله  ياپيلابيليرمي دييه  دوشونولدي. فقط بويله  بيوك بر امانتڭ صنداللرله  طاشينمه سنڭ اويغون اولماياجغي، داها يڭي تخته  كچن سلطان عبدالمجيدڭ ٥ تمّوز ١٨٣٩ تاريخلي خطّ همايوني (١٦٢٠/٦٨) ايله  نقل ايشلمي ايچون كورولنديريلن وكالته  بيلديريلدي. و سلطان ٢نجی محمود طرفندن يڭي انشا ايتديريلمش اولان سلطنت واپورينڭ قوللانيلمه سنه  قرار ويريلدي. ايشته  عثمانلي دولتنده كي معنوي دگرلره  اولان بو صايغي و حسّاس طوتوم، بزه  ميراث اولارق قالمشدر. Osmanlı Devletini kuranların dünyaya bakışlarında ve devletlerini yönetirken uyguladıkları sistemde; temel kıstaslardan birisi de manevî değerlerimize olan saygıydı. Bunu en belirgin olarak Osman Gazi’nin, içinde Kur’ân-ı Kerîm bulunan odada ayağını uzatarak yatmamasında görüyoruz. Osmanlı Padişahlarının Peygamber Efendimize (asm) olan hürmetleri, devlet yönetimindeki her uygulamalarında göze çarpmaktaydı. Bu durumun en güzel örneklerinden birisini, Hicrî 1255 senesinde Hicaz’dan Peygamber Efendimizin (asm) elbisesinin getirilmesi hâdisesinde görüyoruz. Surre Emini tarafından Hicaz’dan getirilen Peygamber Efendimizin (asm) elbisesinin yani Kisve-i Şerife’nin, Üsküdar’dan Topkapı Sarayı’na nakledilmesi gerekiyordu. Önce, bu nakil işlemi sandalla yapılabilir mi diye düşünüldü. Fakat böyle büyük bir emanetin sandallarla taşınmasının uygun olmayacağı, daha yeni tahta geçen Sultan Abdülmecid’in 5 Temmuz 1839 tarihli Hatt-ı Hümayunu (BOA, HAT, 1620/68) ile nakil işlemi için görevlendirilen vekâlete bildirildi. Ve Sultan 2. Mahmûd tarafından yeni inşa ettirilmiş olan saltanat vapurunun kullanılmasına karar verildi. İşte Osmanlı Devletindeki manevî değerlere olan bu saygı ve hassas tutum, bize miras olarak kalmıştır. BOA, HAT, 1620/68 Tarih: 22 Rebiulahir 1255 (5 Temmuz 1839) Seniyyü’l-himemâ devletlû atûfetlû oğlum efendim hazretleri Surre-i Hümâyûn Emîni Ağa bendeleri sahâbetiyle bu günlerde vürûd etmek üzere olan kisve-i şerîfe-i Hazret-i Risâletpenâhî’nin tersâne-i âmireden sandallar tertîbiyle Üsküdar’dan Topkapı Sâhilsarây-ı âlîsine nakl ve celbi eğerçi mukaddemce müzâkere ve tensîb olunmuş ise de hüdâvendigâr-ı cennet-mekân firdevs-âşiyân hazretlerinin inşâ buyurmuş oldukları vapur-ı seniyye-i hümâyûnu bu def’a bi’l-ikmâl hâzır ve müheyyâ olmasıyla zikr olunan kisve-i şerîfenin sandallar ile nakl olunmaktan ise teyemmünen ve teberrüken sefîne-i merkûme ile nakl ve celbi münâsib olacağı hâtır-güzâr-ı senâverî olmuş olmakla muvâfık-ı irâde-i seniyye-i hazret-i mülûkâne buyurulduğu hâlde keyfiyetin bahriye müsteşârı saâdetlû efendi bendelerine tenbîh olunmak üzere iş’ârı menût-ı himmet-i behiyyeleridir efendim Ma’rûz-ı çâker-i mestedîmleridir ki İşbu tezkire-i vekâletpenâhîleri mübârek hâkipây-i maâlî-ihtivâ-yı hazret-i Pâdişâhîye arz ve takdîm birle manzûr-ı şevket-mevfûr-ı cenâb-ı şehinşâhî buyurulmuştur veliyy-i ni’met-i bî-minnetimiz veliyyü’n-niam-ı âlem efendimiz hazretlerinin bu misillü eşyâ-yı mübâreke hakkında ne-vechle hürmet ve riâyet-i mülûkâneleri mebzûl ve derkâr ve kisve-i şerîfe-i mezkûre hakkında dahî her türlü riâyet ve hürmetin icrâsı matlûb-ı âlî-i şâhâneleri olduğu âşikâr olduğuna binâen tıbkı tensîb ve istîzân buyurulduğu vechle kisve-i şerîfe-i mezkûrenin sefine-i merkûmeyle Topkapı Sarây-ı muallâsına nakl ve celbi husûsuna emr ve irâde-i seniyye-i hazret-i Pâdişâhî şeref-sunûh ve sudûr buyurulmuş olmakla ol-bâbda emr u fermân hazret-i men leh’ül-emrindir

OSMANLI DEVLETİ’NDE TATİL Zamanın belirli kısımlara ayrılması ve dinlenme dönemlerinin oluşturulması, kâinatı belli bir düzen içinde yaratan Allah’ın insanoğluna yüklediği biyolojik bir ihtiyaçtır. Yüce Allah bu ihtiyaca, Müslümanlara iki büyük bayramı armağan ederek cevap vermiştir. Bunun yanı sıra haftalık olarak Cuma gününün toplu ibadet zamanı olması ve Peygamberimiz tarafından bayram olarak zikredilmesi, bugünün de bir tatil günü kabul edilmesine yol açmıştır. Aslında, Cuma Sûresi’nde geçen; “Ey îmân edenler! Cuma günü namaz için seslenildiği (ezan okunduğu) zaman, hemen Allah’ın zikrine koşun ve alış-verişi bırakın! Eğer bilirseniz bu sizin için çok hayırlıdır. Nihâyet namaz bitince, artık yeryüzünde dağılın ve Allah’ın lütfundan (rızkınızı) arayın ve Allah’ı çok zikredin; tâ ki kurtuluşa eresiniz!” ayetleri ve Cuma ile ilgili hadis-i şerifler, bugünün tatil günü olarak tayin edildiğini göstermemekle birlikte; âlimler, eğer hafta içerisinde bir tatil günü kabul edilecekse, o günün Cuma olmasını uygun görmüşlerdir. Osmanlı Devleti de, önceki İslâm devletlerindeki uygulamalara bakarak, Cuma gününün tatilliği hususunda standart bir hüküm vermemiş, gerek resmi kurumlar gerekse medreseler için, zaman içerisinde değişen dinlenme vakitleri belirlemiştir. İş kollarına göre değişmekle birlikte, Cuma, Pazartesi, Perşembe veya Salı günleri, bir veya birden fazla gün olarak tatil kabul edilmiştir. Mesela, kuruluş yıllarında medreselerde, kütüphane araştırmaları için Salı ve Cuma günleri tatil edilmiş, bazen bu günlere Perşembe veya Pazartesi de eklenmiş, Fatih döneminden itibaren ise tatil zamanı Salı gününe hasredilmiştir. Devlet dairelerinde ise, Tanzimat öncesinde çok fazla memur olmadığı için genellikle Cuma günleri tatil yapılmıştır. Tanzimat’la birlikte tatil günleri bir veya iki gün olmak üzere zaman içerisinde değişmiş, 1842’den itibaren ise tekrar Cuma günü tatil ilan edilmiştir. Bazı zamanlarda şartlara ve resmî dairelere göre ikinci bir günün de tatil kabul edildiği olmuştur. Gümrük memurluğu gibi bazı önemli dairelerde ise tatil günlerinde nöbetleşe personel istihdamı gerçekleştirilmiştir. Haftalık tatilin yanı sıra, 20. yüzyıl başlarında yıllık izin de gündeme gelmiştir. 1910 yılında, yaz günlerinin bunaltıcı sıcaklarının etkisiyle, memurların yıllık izinlerinin yaz günlerinde yapılmasına yönelik teklife, henüz kanuni şartlar müsaade etmediğinden Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında Cuma gününe ilaveten Pazar gününün de tatil yapılması şeklinde bir cevap verilmiştir. Aşırı sıcaklar, gerek eğitim kurumlarının işleyişinde, gerekse güney topraklardaki mesailere ara verilmesinde zaman zaman etkili olmuştur. Şunu da belirtmek gerekir ki; tarihte değişik zaman dilimlerinde uygulanmış olsa da, tatil kelimesinin Müslüman için farklı bir anlamı olmuştur ve olmalıdır. Özellikle Sanayi İnkılabından sonra insanlığın mekanik bir sürece doğru evrilmesi ve tatil anlayışının hiçbir şey yapmamak ve sorumluluklardan kaçmak gibi bir anlama dönüşmesi, “O hâlde boş kaldığın zaman, hemen (başka bir işe giriş) yorul! (İnşirâh, 7)” emrine ve yaratılış hikmetine zıt bir davranış biçimi olacaktır. Hararetin arttığı bugünlerde, biz de sizlerle sıcaklar ve tatil ile ilgili üç belge paylaşmak istedik. İlk iki belge, resmî dairelerde Cuma’ya ilaveten Pazar gününün de tatil edilmesi; diğer belge ise, İzmir’deki bir lisenin imtihanlarının sıcaklardan ötürü erken yapılmasının istenmesine yöneliktir. Sıcaklardan Dolayı Okullarda İmtihanların Erkene Çekilmesine Dair Belge Belgenin Transkripsiyonu: Aydın Vilâyeti Mektûbî Kalemi Aded 15 Maʻârif Nezâret-i Celîlesine Devletlü efendim hazretleri Sıcaklar kesb-i iştidâd eylemekde olmasına mebnî İzmir Mekteb-i İʻdâdîsi imtihânlarına başlanılması içün Maʻârif Müdîrliği’ne me’zûniyet iʻtâsı hakkında sebk iden işʻâra cevâben şeref-vârid olan 11 Haziran sene 311 târîh ve yirmi numaralı tahrîrât-ı aliyye-i nezâret-penâhîlerinde İzmir’e nisbetle bilâd-ı hârreden maʻdûd olan mahaller mekâtib-i iʻdâdiyesinde bile taʻlîmât-ı mevcûde ahkâmına riʻâyet idilmekde olduğu cihetle tağyîr-i muʻâmele câiz olamazsa da gösterilen lüzûma binâen icrâ-yı îcâbıyla beraber bu bâbda ısrârı anlaşılmakda olan müdîr-i mûmâ-ileyhe baʻdemâ usûl-i câriye dâiresinde îfâ-yı vezâif-i me’mûriyete iʻtinâ eylemesi zımnında tenbîhât icrâsı işʻâr buyurulmuşdur. İşʻâr-ı âlî-i nezâret-penâhîleri vechile mekâtibin sûret-i idâresi ve imtihânların vakt-i icrâsı hakkında mevzûʻ ve muʻayyen olan taʻlîmâta tevfîk-i hareket-i lâzımeden ise de bu sene İzmir’de sıcaklar birdenbire başlayarak günden güne kesb-i iştidâd itmesine ve maʻlûm-ı âlî-i dâverîleri olduğu üzere leylî şâkirdân mektebin istîʻâb idebileceği mikdârdan fazla olmakla beraber şâkirdânda kesret-i izdihâmdan mütevellid baʻzı hastalıklar baş göstermesine ve zâten bir sene zarfında mektebde okunması lâzım gelen dersler dahi ikmâl idilerek imtihânların icrâsıyla Hudâ-negerde bir gûnâ ilel ve emrâz zuhûruna sebebiyet virilmemek üzere şâkirdânın dağıtılmasına mekteb-i mezkûr tabâbetinin raporu üzerine vilâyet sıhhiye komisyonunca da lüzûm gösterilmiş olmasına mebnî vilâyetçe mûmâ-ileyhe vâkiʻ olan ifâde üzerine istîzân-ı keyfiyet eylemiş ise de müsâʻade alamamış olmasıyla bi’z-zarûre âcizleri nezâret-i celîlelerine mürâcaʻat eylemiş olup yoksa müdîr-i mûmâ-ileyhin bir güne ısrârına mübtenî olmadığı gibi idârece on beş gün evvel imtihâna başlanmasını iltizâma bâʻis olacak bir sebeb dahi bilinememiş ve esâsa taʻalluk itmeyen o gibi mesâil-i ferʻiyyece îcâbat-ı hâl ve zamâna tevfîk-i hareket idilmesi de maslahaten muktezî ve kavâʻid-i istisnâiyeye muvâfık idüğü nezd-i hakâyık-dânî-i cenâb-ı âsafânelerinde mesâil-i maʻlûmeden bulunmuş olmakla ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. Fî 17 Muharrem sene 313 ve fî 28 Haziran sene 311 Aydın vâlisi bende Hasan Fehmi Belgenin Özeti: Bundan önceki yazışmalarda, sıcaklardan dolayı İzmir Mekteb-i İdâdîsi’nde imtihanlara erken başlanması talebine nezâretten verilen cevapta, İzmir’den daha sıcak mahallerde zaman çizelgesine uygun eğitim verildiğinden câri olan usul üzere eğitim verilmesi söylenmesine rağmen; İzmir’de bu sene sıcakların erken ve şiddetli bir şekilde başladığı, ayrıca yatılı talebelerin fazlalığından dolayı bazı hastalıkların ortaya çıktığı, bu konuda mektep tabipliğinin raporu olduğu, bundan dolayı idâdî mektebe imtihanların erken yapılması hususunda izin verilmesine dair Aydın vâliliğinden Maârif Nezâreti’ne yazılan tahrirat (10 Temmuz 1895). Hava Sıcaklarından Dolayı Konya'da Da Pazar Günü Tatil Yapılmasına Dair Telgraf Belgenin Transkripsiyonu: (1) Telgrafnâme (2) Devlet-i Aliyye-i Osmâniye Telgraf İdâresi (3) Devlet, telgraf mu‘âmelâtından dolayı mes’ûliyet kabûl eylemez   (11) Sevk numarası   (10) Keşîde olunan merkez   (9) Tekrâren keşîde veya sevk   (8) Me’mûrun imzâsı   (7) Me’mûrun imzâsı   (6) Ahz   (5) Vâsıta merkezi   (4) Sıra numarası       (16) Fî 5 Temmuz sene 326 Saat: 10 Dakîka: 14 Rûz (15) Ahmed     (14) Fî 5 Temmuz sene 326 Saat: 9 Dakîka: 15-20 (13) Konya   (12) 44   (17) Mahrec merkezi: Konya (18) Numara: 11220 (19) Kelimât grup: 76 (20) Târîh: 5 (21) Saat: 9 (22) Rûz (23) Aded: 152 (24) Dâhiliye Nezâret-i Celîlesine (25) Devâir-i hükûmetin Pazar günleri dahi ta‘tîl olunması hakkında evrâk-ı havâdisin (26) teblîğât-ı resmiye kısmında görülen karârın devâir-i merkeziyeye teblîği on beş günü (27) mütecâviz bulunduğu halde henüz buraya bir iş‘âr vâki‘ olmamış ve ta‘tîl-i (28) mezkûr sırf Dersaâdet’e mahsûs ise ta‘tîli îcâb itdiren esbâb memâlik-i (29) Osmâniyenin her tarafında mevcûd bulunmuş olduğundan Meşrûtiyetin … itdiği kâ‘ide-i (30) müsâvâta tevfîkan vilâyet me’mûrîninin de ta‘tîl-i mezkûrdan müstefîd olmalarına (31) müsâ‘ade buyurulması ma‘rûzdur. (32) Fî 5 Temmuz sene 326 (33) Konya vâlisi Arifî Belgenin Özeti: İstanbul’daki resmî dairelerin havanın sıcak olmasından ötürü Pazar günü tatil olduğu resmi tebligatlarda yazdığı halde, Konya’ya tatil hususunda bir haber ulaşmadığı, ancak İstanbul’daki tatil şartlarının memleketin diğer taraflarında da mevcûd olduğu, Meşrutiyet rejiminin kaidelerinden birinin de eşitlik kanunu olmasına binâen, bu tatil gününden Konya’nın da istifadesinin arzu edildiği hususunda, Konya vilayetinden Dâhiliye Nezâretine çekilen telgraf (18 Temmuz 1910).

Harf ve kelime çalışmalarına devam ediyoruz. Silik harflerin üzerinden geçerken dikkatle yazmaya ve acele etmemeye çalışalım. Elinizin alışması ve yazınızın güzelleşmesi için bu dikkat ve sabır önemli olacaktır.

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Bu ay da aşağıdaki metni Osmanlı Türkçesi/Kur’an harfleri ile yazmanızı istiyoruz. Nokta Beyaz bir tahtaya küçük bir siyah nokta koyar ve insanlara sorarım: “Ne görüyorsunuz?” İnsanlar genelde derler ki: “Küçük siyah bir nokta.” “Aşk olsun!” derim, “Koskoca beyaz sayfa dururken bir siyah noktayı mı gördünüz?” Dostlarımızın, etrafımızdaki insanların o kadar güzel tarafları varken genelde üzerlerindeki birkaç siyah noktayı görürüz..  99 tane çok güzel yönü varken bir tane iyi olmayan yönü vardır ve biz insanların çoğunlukla zayıf noktalarına, olumsuz yönlerine odaklanırız. Sürekli oraya odaklandığımız için siyah noktalar büyür büyür ve tüm beyazlıkları kaplar..  Bu da bizim mutsuz olmamızı sağlar. Ama insanların ve olayların güzel taraflarına odaklandığımızda, beyaza odaklanıp beyazı büyütmeye çalıştığımızda bir bakacağız ki siyah noktalar beyazların içinde yok olmuş.         Ç Ö Z Ü M         نقطه  بياض بر تخته يه  كوچك بر سياه نقطه  قويار و انسانلره  صورارم: ”نه  كوریيورسڭز؟“ انسانلر  كنلده  ديرلركه : ”كوچك سياه بر نقطه .“ ”عشق اولسون!“ ديرم، ”قوص قوجه  بياض صحيفه  طوروركن بر سياه نقطه ييمي كورديڭز؟“ دوستلريمزڭ، اطرافمزده كي انسانلرڭ او قدر كوزل طرفلري واركن كنلده  أوزرلرنده كي برقاچ سياه نقطه يي كورورز. .  ٩٩ دانه  چوق كوزل يوڭي واركن بر دانه  ايي اولمايان يوڭي واردر و بز انسانلرڭ چوغونلقله  ضعيف نقطه لرينه ، اولومسز يوڭلرينه  اوطاقلانيرز. سوركلي اورايه  اوطاقلانديغمز ايچون سياه نقطه لر بويور بويور و توم بياضلقلري قاپلار.  بو ده  بزم موتسز اولمه مزي صاغلار. اما انسانلرڭ و اولايلرڭ كوزل طرفلرينه  اوطاقلانديغمزده ، بياضه  اوطاقلانوب بياضي بيوتمه يه  چاليشديغمزده  بر باقاجغزكه  سياه نقطه لر بياضلرڭ ايچنده  يوق اولمش.

Ayasofya Camii Kapı Kitabesi / İstanbul Iıı. Ahmed Çeşmesi Kitabesi / İstanbul Mezar Taşı Kitabesi / Yuşa (As) Civarı sîm ü zer: Gümüş ve altınâb-ı hayât-efzâsı: Hayat suyunu artıransakkâ: Evlere dışarıdan su taşıyan kimsesubh u mesâ: Sabah akşamAtşân: Susamış, susuz, teşneKasr: Köşk, küçük saray, kâşâneSebîl: Bilhassa kandil vb. mübârek günlerde hayır maksadıyle ücretsiz olarak dağıtılan içme suyuUyûn: Kaynaklar, pınarlarEcr-i cezîl: Bol karşılık, ücretHâme: KalemLâl: Dilsizİzhâr-ı ‘acz: Aczini göstermeMakâl: Söz, lakırdı, lâfEvsâf: Sıfatlar, vasıflarHâtif: Gaybdan seslenir gibi haber veren Hamûş: Susmuş, sessizMukaddem: Önde olan, önden giden, ileride bulunan Şehenşâh-ı cihân: Cihanın şahlar şahıMekarim-kar: Cömert, kerem sâhibi, güzel ahlâklıBi-nazîr: BenzersizDehr: Dünya, cihan, âlem; zaman, devirNi‘met-i ‘uzma: Büyük nimetEvreng: TahtEyvân-hivân-ı cûdıdır ma‘mure-i dünyâ: Bu imar edilmiş dünya onun cömertlik sofrasının çardağıdırHayr-ı vâlâ: Yüksek hayırEslaf: Bizden öncekiler, bizden evvel geçmiş kimseler, eskilerMerhûn: Zamâna veya başka bir şeye bağlanmış, belirlenmiş, tâyin edilmiş, muayyenDarü’n-ni‘am: Nimetlerin yeriDânâ: Âlim, bilgin, bilgili, bilen kimseZihî: Ne güzel, ne hoş, ne iyiKâse-şûy: Kâse yıkayanMatbah-ı cûd: Cömertlik mutfağı Sezâ: Yaraşır, uygun, lâyıkDâver-i dârâ: Adaletli hükümdarBî-bedel: KarşılıksızHayr-i cezîl: Bol, çok hayırSimât-ı lütf: Ziyafet lütfunaBernâ: Genç, delikanlı, civanMü’eyyed: Kuvvetlendirilmiş, sağlamlaştırılmış, güçlü, takviye edilmiş, sağlamNevâl: Bağış, ihsan, atâ; tâlih, kısmet, nasipİhyâ: Yeniden canlılık kazandırma, canlandırma, ortaya çıkarmaİmâret: Bir yeri bayındır ve mâmur etme, bayındırlık

عثمانليلرده  قيليچ اوسته لغي تركلر، قيليچ قوللانمقده  ده  اوسته يديلر. بو، شمشير بازلق دينيلن بر سپورڭ، يعني بوگونكي أسكريم سپورينڭ طوغمه سنه  سبب اولمشدر. ترك قيليچلري، باشليجه  ياتاغان و پالا اولمق أوزره  ايكي قسمدي. ياتاغان، يڭيچري سلاحلرندن اولوب، مشهور قيوريق ترك قليجيدي. پالا ايسه  داها زياده  بحريه  عسكري و سواريلر طرفندن قوللانيليردي. پالا، دوز، كنيشلگي اوجنه  طوغري براز آرتان و بو يوزدن خفيفجه  أوڭه  قيوريق كبي كورونن بر سلاحدي. تركلرڭ كرزلري ده  مشهوردي. بونلر يكپاره  صاپلي ويا زنجير صاپلي اولوردي. سپور ايچون ايسه  صوماق ويا مرمر كرز قوللانيليردي. تعليم كرزلري، ايكي يوز اوقه  (٢٥٦،٥ كغ) قدر اولوردي. بونڭله  مسابقه لردن أوڭجه  چوق ادمان ياپيليردي. كرز، صاغ و صول الده ، دگيشيك يوڭلرده ، بللي قاعده لرله  چوريلوب صاللانارق، قالديريلوب اينديريله رك قوللانيليردي.. Osmanlılarda Kılıç Ustalığı Türkler, kılıç kullanmakta da ustaydılar. Bu, şimşir bazlık denilen bir sporun, yani bugünkü eskrim sporunun doğmasına sebep olmuştur. Türk kılıçları, başlıca yatağan ve pala olmak üzere iki kısımdı. Yatağan, yeniçeri silahlarından olup, meşhur kıvrık Türk kılıcıydı. Pala ise daha ziyade bahriye askeri ve süvariler tarafından kullanılırdı. Pala, düz, genişliği ucuna doğru biraz artan ve bu yüzden hafifçe öne kıvrık gibi görünen bir silahtı. Türklerin gürzleri de meşhurdu. Bunlar yekpare saplı veya zincir saplı olurdu. Spor için ise somak veya mermer gürz kullanılırdı. Talim gürzleri, iki yüz okka (256,5 kg) kadar olurdu. Bununla müsabakalardan önce çok idman yapılırdı. Gürz, sağ ve sol elde, değişik yönlerde, belli kaidelerle çevrilip sallanarak, kaldırılıp indirilerek kullanılırdı.. بر شهيدڭ صوڭ سوزلري عبدالازل پاشا، شهيد اولديغي صوڭ صواشنده  عسكرلرينه  شويله  خطاب ايتمشدي: ”عسكرلرم! ييگيتلرم! قهرمان اولادلرم؟ دينمزه ، ناموسمزه  و وطنمزه  كوز ديكن دشمانه  حدينى بيلديرمه نڭ تام زمانيدر! بيليرسڭزكه  خائنلر قورقاق اولور. بز دشمان أوزرينه  يورورسه ك اونلر قاچارلر. هپ برابر الله، الله! دييه رك هجوم ايده لم!... “صوڭره  ده  پاپالیواطه ، تيرپان و میسفاكي تپه لريني كوستره رك شويله  ديدي: ”آسلانلرم! شو كورديگڭز تپه نڭ ضبطي بزم ايچون چوق مهم و پك شانلي بر مظفّريت قزانديراجقدر. سزكه  ميلونه  كچيدي كبي اڭ زور كچيدي آشوب، اڭ چتين يرلره  هجوم ايدرك عثمانلينڭ قهرمانلغنى بتون جهانه  كوسترديڭز. سز قهرمانلرڭ اولادلريسڭز. الله تعالينڭ يارديمي ايله ، شو تپه نڭ أوزرنده  وقوع بولاجق قهرمانجه  بر هجومله  ذاتًا كوزي ييلمش اولان دشماني تمامًا پريشان ايده جگڭزي، سنجاغمزي اورايه  ديكه رك عثمانلينڭ شاننى يوجلته جگڭزي اميد ايدييورم. اگر بو تپه يي ضبط ايدرسه ڭز أوڭمزده  چيچكلرله  سوسلنمش كنيش بر ظفر صحراسي آچيلاجق. بتون اسلام عالمي و عثمانليلر، سزڭ بو قهرمان مظفّريتڭزدن طولايي اعلان شكران و افتخار ايده جكلردر. آنالريڭز سزي بوگون ايچون طوغوردي، بوگون ايچون بيوتدي!. ير يوزنده  بولونان بتون مسلمانلرڭ قيمتلي خليفه سي شوكتلو پادشاهمز عبدالحميد خان حضرتلري سزي بوگون ايچون يتيشديردي. وطن بوگون سزدن فداكارلق بكلييور! خلاصه  بوگون شان و ناموس، دولت و ملّت سزڭ سونكولريڭزله  آياقده  طوراجاقدر... اگر آرسلانلر كبي بر هجومله  شو تپه يي ضبط ايده جك اولورسه ڭز، ناموسي قورومش و وطني يوجلتمش اولورسڭز. دولتمزڭ كله جكده كي ظفرلرينه  ده  أوڭجيلك ايتمش اولاجقسڭز. عسكر اولادلرم! سزه  صوڭ بر وصيتم واردركه ، بو وصيتمڭ يرينه  كتيريلمه سني رجا ايدرم! اگر بن شو تپه يي ضبط ايتديگڭزي و اورايه  حاكم اولديغڭزي كورمدن شهادت شربتني ايچرسه م، بنم جسديمي شهيد اولديغم يره  دفن ايتمه يڭ. بو تپه يي مطلقا اله  كچيرڭ و بنم ايچون او تپه  أوزرنده  بر قبر قازارق اورايه  دفن ايدڭ! شايد بو تپه يي اله  كچيره ميه جكسه ڭز، بيراقڭ جسدم بو طوپراقلر أوزرنده  قورتلره  قوشلره  يم اولسون! اولادلرم! سزڭ طاغلري آشان هجومڭزه  بويله  تپه لر البته  طاياناماز. بو باقيمدن مطلقا بو تپه يي ضبط ايتمه ڭزي ايستييورم! توفيق الهي رهبريمز، امداد پيغمبري ياوريمز، توجّهات جليلۀ حضرت خلافت پناهي، فرق افتخاريمز ده  افسريمزدر (تاجمز). هايدي آرسلانلر! عرش ايلري دائما ايلري...“ Bir Şehîdin Son Sözleri Abdülezel Paşa, şehîd olduğu son savaşında askerlerine şöyle hitâb etmişti: “Askerlerim! Yiğitlerim! Kahraman evlâtlarım? Dînimize, namusumuza ve vatanımıza göz diken” düşmana haddini bildirmenin tam zamanıdır! Bilirsiniz ki hâinler korkak olur. Biz düşman üzerine yürürsek onlar kaçarlar. Hep beraber Allah, Allah! diyerek hücum edelim!... “Sonra da Papalivata, Tirpan ve Misfaki tepelerini göstererek söyle dedi: “Aslanlarım! Şu gördüğünüz tepenin zaptı bizim için çok mühim ve pek şanlı bir muzafferiyet kazandıracaktır. Siz ki Milona geçidi gibi en zor geçidi aşıp, en çetin yerlere hücum ederek Osmanlı’nın kahramanlığını bütün cihâna gösterdiniz. Siz kahramanların evlâtlarısınız. Allahü teâlânın yardımı ile, su tepenin üzerinde vuku bulacak kahramanca bir hücumla zâten gözü yılmış olan düşmanı tamamen perişan edeceğinizi, sancağımızı oraya dikerek Osmanlının şânını yücelteceğinizi ümîd ediyorum. Eğer bu tepeyi zapt ederseniz önümüzde çiçeklerle süslenmiş geniş bir zafer sahrası açılacak. Bütün İslâm âlemi ve Osmanlılar, sizin bu kahraman muzafferiyetinizden dolayı ilân-i şükran ve iftihar edeceklerdir. Analarınız sizi bugün için doğurdu, bugün için büyüttü!. Yeryüzünde bulunan bütün Müslümanların kıymetli halîfesi şevketli pâdişâhımız Abdülhamîd Han hazretleri sizi bugün için yetiştirdi. Vatan bugün sizden fedâkârlık bekliyor! Hülâsa bugün san ve namus, devlet ve millet sizin süngülerinizle ayakta duracaktır... Eğer arslanlar gibi bir hücumla su tepeyi zapt edecek olursanız, namusu korumuş ve vatanı yüceltmiş olursunuz. Devletimizin gelecekteki zaferlerine de öncülük etmiş olacaksınız. Asker evlâtlarım! Size son bir vasiyetim vardır ki, bu vasiyetimin yerine getirilmesini rica ederim! Eğer ben su tepeyi zaptettiğinizi ve oraya hâkim olduğunuzu görmeden şehâdet şerbetini içersem, benim cesedimi şehîd olduğum yere defn etmeyin. Bu tepeyi mutlaka ele geçirin ve benim için o tepe üzerinde bir kabir kazarak oraya defn edin! Şayet bu tepeyi ele geçiremeyecekseniz, bırakın cesedim bu topraklar üzerinde kurtlara kuşlara yem olsun! Evlâtlarım! Sizin dağları asan hücumunuza böyle tepeler elbette dayanamaz. Bu bakımdan mutlaka bu tepeyi zaptetmenizi istiyorum!. Tevfik-i ilâhî rehberimiz, imdâd-ı peygamberi yaverimiz, teveccühât-i celile-i hazret-i hilâfet-penâhî, fark-ı iftiharımız da efserimiz (tacımız) dır. Haydi arslanlar! Arş ileri dâima ileri...”. جهاد توغله سي ياووز سلطان سليمڭ باباسي سلطان ٢نجی بايزيد، اعلاي  كلمة الله ايچون چيقديغي سفرلرده  أوستنه  بولاشان توزلري سيلكوب، بريكديره رك بونلردن بر توغله  دوكديرمشدر. و بويله جه  اللّٰهڭ “جهاد” امرينه  اويدغنڭ اشارتي اولارق بو توغله يي يانندن آييرمامشدر... Cihad Tuğlası Yavuz Sultan Selim’in babası Sultan II. Bayezid, İla-yı kelimetullah için çıktığı seferlerde üstüne bulaşan tozları silkip, biriktirerek bunlardan bir tuğla döktürmüştür. Ve böylece Allah’ın “cihad” emrine uyduğunun işareti olarak bu tuğlayı yanından ayırmamıştır... عدالت قاورامنڭ شمولي عثمانلي دولتنده  عدالت قاورامي؛ ملّيت، جنس، زمره  ياخود دين فرقلريني آشان چوق شموللي بر دگر افاده  ايتمكده در. بو عدالت ساده جه  انسانلره  خاص دگل، قورده ، قوشه ، طوپراغه  و صويه  شامل بولونمقده  و بو يوزدن عثمانلي قانوننامه لرنده : “... و آياغي ياراماز بيگيري ايشلتميه لر. آت، قاطير و اشك آياغنى كوزه ده لر و سمرڭ كوره لر و آغير يوك اورمايالر، زيرا ديلسز جاناوردرلر، هر قانغيسنده  اكسيك بولونور ايسه  صاحبنه  تمام ايتديره ، اسلم اياني تمام كرگي كبي حقّندن كلنه  و حمّاللر آغير يوك اورمايالر، متعارَف (عرف) أوزره  اولا  ...” دييه  حكملر قونولراق بو مسئله نڭ بيگيرڭ سقط آياغندن، اشگڭ سمرينه  قدر كوزدن اوزاق طوتولمديغي بليرتيلمكده در... Adalet Kavramının Şümulü Osmanlı Devleti’nde adalet kavramı; milliyet, cins, zümre yahut din farklarını aşan çok şümullü bir değer ifade etmektedir. Bu adalet sadece insanlara has değil, kurda, kuşa, toprağa ve suya şamil bulunmakta ve bu yüzden Osmanlı kanunnamelerinde: “... ve ayağı yaramaz beygiri işletmeyeler’ at, katır ve eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler ve ağır yük vurmayalar, zira dilsüz canavardurlar, her kangısında eksük bulunur ise sahibine tamam itdüre, eslemeyanı tamam gereği gibi hakkından geline ve hammallar ağır yük vurmayalar, mütearef (örf) üzere ola ...” diye hükümler konularak bu meselenin beygirin sakat ayağından, eşeğin semerine kadar gözden uzak tutulmadığı belirtilmektedir... ملّتمڭ اوجاغي يانييور سلطان وحيد الدّين خان، اقامت ايتمكده  اولديغي ييلديز سراينڭ، بر الكتريك عارضه سندن طولايي يانمه يه  باشلامسي أوزرينه ، اوراده  وظيفه لي بولونان بكجي باشنڭ هونگور هونگور آغلادیغني كورمش و بونڭ أوزرينه  سلطان وحيد الدّين: “بنم ملّتمڭ اوجاغي يانييور، بن اوني دوشونويورم، كندي أوم يانمش نه  اهمّيتي وار” ديمشدر... Milletimin Ocağı Yanıyor Sultan Vahdeddin Han, ikamet etmekte olduğu Yıldız Sarayı’nın, bir elektrik arızasından dolayı yanmaya başlaması üzerine, orada vazifeli bulunan bekçi başının hüngür hüngür ağladığını görmüş ve bunun üzerine Sultan Vahdeddin: “Benim milletimin ocağı yanıyor, ben onu düşünüyorum, kendi evim yanmış ne ehemmiyeti var” demiştir...

Aşağıdaki suallerin cevaplarını bulduktan sonra kutulara rakamlara göre yerleştiriniz. Kırmızı dairelere denk gelen harfleri rakam sırasına göre aşağıdaki kutuya yerleştirdikten sonra çıkan cümleyi Latin harfleri ile yazarak anahtar cümleyi bulunuz. Sayfanın fotoğrafını çektikten sonra cevaplarınızı en geç 25 Ağustos’a kadar mektup@osmanlicadergi.com adresine gönderiniz. Gelen doğru cevaplar arasından yapılacak kur’a ile 5 okuyucumuza Osmanlıca “Yüksek Ruhlar” Kitabı hediye edilecektir. Neticeler sosyal medya hesaplarımızdan duyurulacaktır.         C E V A P