Ramazan geldi, gidiyor. Feyiz ve bereketinden istifaza ve istifade edebilenlerden olmak her müminin temennisidir. Bu ayın kendine mahsus ibadetleri, psikolojisi, sosyolojisi olmakla birlikte edebiyatı da olmuş; tebriklerden Ramazaniyelere kadar geniş çalışmalar vücud bulmuş.Ramazaniyelerin çoğunu Enderunlu Fazıl yazmış olmakla birlikte, Sâbit, Nazîm, Edirneli Kâmî, Nedîm, Koca Râgıb Paşa, Şeyh Galib, Enderunlu Vâsıf, Sünbülzâde Vehbî gibi isimler dikkat çeken ramazâniyye şairlerindendir. Koca Râgıb Paşa yazdığı gazeldeki makta‘ beytinin son kelimesinden dolayı diğerlerinden ayrılmış, “iftâriyye” adıyla anılmakla bu konudaki tek örnek olarak tarihe geçmiş, İslam Ansiklopedisindeki bilgilere göre. Ramazaniye, Ramazan münasebetiyle padişaha, sadrazama ve zamanın ileri gelenlerine takdim edilmek üzere yazılan, ramazan ayının faziletini, İslâm dinindeki yerini anlattıktan sonra takdim edilecek kimseye ait övgü beyitlerine yer verilen kaside manalarını Türkçede kazanmış edebi bir türdür.Ramazan ayında mahyasından teravihlere, iftar ve sahurdan diş kirasına pek çok kelimeler mana kazanırken, bu manevi atmosferi edebi olarak da farklı şekillerde gündeme almışlar, bu konuda velûd davranmışlardır.Biz de bu sayımızda Ramazan’ın evahirine girmiş olsak da Ramazan ve ona dair özellikle Ramazaniye konusunu gündeme almak ve hatırlamak istedik. Bunun üzerinden belge ve yazılar derledik. Keyifli okumalar diler, Ramazan ve Bayramınızı tebrik ederiz.

ديوان شاعرلرينڭ رمضان آيي وسيله سيله  پادشاهلره ، يوكسك رتبه لي كيشيلره  و حامیلرینه  صوندقلري چوغي قصيده  شكلنده كي رمضانيه لرڭ بيت صاييسي كنللكله  اون-يگرمي آراسنده  دگيشمكده در. نسيب بولومندن صوڭره  شعرڭ صونولديغي كيشينڭ أوگولمه سنه  كچيلير. اندرونلي فاضلڭ اون أوچ بنددن اولوشان تركيب بندي ياننده  غزل، مربّع، مثنوي، الٰهي، تاريخ، طويوغ، رباعي و مفرد كبي فرقلي نظم شكللرنده  يازيلان أورنكلر وارسه  ده  بونلرڭ صاييسي چوق آزدر.١٧نجی يوز ييلدن اعتبارًا يازيلمه يه  باشلانان رمضانيه لر ١٨نجی يوز ييل و صوڭره سنده  يايغينلاشمشدر. اڭ چوق رمضانيه  يازان ديوان شاعري بو تورده  اون أوچ قصيده سي بولونان اندرونلي فاضلدر. ثابت، نظيم، ادرنه لي قامي، نديم، قوجه  راغب پاشا، شيخ غالب، اندرونلي وصف، سنبل زاده  وهبي كبي اسملر دقّت چكن رمضانيه  شاعرلري آراسنده  صاييلابيلير. بهشتي كبي بعض شاعرلر ده  رمضاني و اوروجي وسيله  ايدرك ديني- تصوّفي غزللر يازمشلردر (بهشتي ديواني، ﺻ. ٤٢٤) . قوجه  راغب پاشانڭ، رمضان آينڭ رمضانيه لرده  قونو ايديلن يوڭلري أوزرنده  طورارق يازديغي غزلي مقطع بيتنڭ صوڭ كلمه سندن طولايي “افطاريه ” آديله  آڭيلمش اولوب بو قونوده  تك أورنكدر.رمضانيه لري رمضان آينڭ ديني يوڭني ايشله ينلرله  داها چوق فولقلوريك و كولتورل طرفلريني اله  آلانلر اولمق أوزره  ايكي قسمده  دگرلنديرمك ممكندر. ايلك غروپده كي منظومه لرڭ اڭ طانينمش أورنگي نظيمه  عائددر. چوغونلغي اولوشديران ايكنجي غروپده كي منظومه لر ديوان شعرينڭ طوپلوم حياتنى ياڭسيتديغني كوسترمسي باقيمندن أونم طاشير. رمضانيه لرده  صوسيال حياتي ايلكيلنديرن برچوق قونو ديله  كتيريلمشدر. هلالڭ كورولمه سنڭ خلقه  طوپ آتيلارق قنديل ياقيلوب مناديلر چيقاريلارق اعلان ايديلمه سنڭ طوپلومده  بر هيجانه  سبب اولوشي ادرنه لي قامينڭ، “يوم شك ديو بوغاز جنكڭ ايدركن ياران / ظاهر اولدي عالم نصرت شهر رمضان” بيتيله  باشلايان قصيده سيله  بوڭا نظيره  يازان نديمڭ، “بغتةً ثابت اولوب غرّه  فراشنده  امام / خواب ايچون ياتمش ايكن ايتدي تراويحه  قيام” بيتيله  باشلايان قصيده سنده  افاده  ايديلمشدر. يينه  نديمڭ ترياكينڭ آغزندن سويله ديگي، “بيله مم بنده مي شاهدده مي تقويمده مي / هله  بر كذب وار اورته ده  بودر صدق كلام” بيتنڭ آردندن، “اولاجق اولدي همان چاره  نه  شیمدن صوڭره  / ايده لم حكم قضا دستنه  تسليم ذمام” بيتنده  رمضانڭ كركلرينه  اويمقدن باشقه  چاره  اولماديغني آڭلاتير.رمضانڭ رحمت و بركت موسمي اولارق كلمه سني اندرونلي وصف، “آچيلدي يينه  مصراع دروازۀ غفران / حقدن طلب مغفرته  وقت و زماندر” و، “اول ماه فضيلت كه  بهر روز شريفي / صاد ماهه بدل اولسه  عين زياندر” مصراعلريله  آڭلاتير. ثابتڭ، “چلّه يه  وسوسه سز كيردي قاپاندي زاهد / حپس اولور تا رمضان آخر اولنجه  شيطان” بيتيله  وصفڭ، “اول ماه معظّم كه  بو ماه ايچره  شياطين / مؤمنلر ايچون بستۀ زنجير كراندر” مصراعلري رمضانڭ صوڭنه  قدر شيطانلرڭ زنجيرلرله  باغلانارق حبس ايديلديگني بليرتن حديثڭ نظمًا ترجمه سي كبيدر.جامعلر ثابتڭ، “قلب مؤمن كبي مسجد متسلّي معمور / دل فاسق كبي ميخانه  خراب و ويران” بيتنده  افاده  ايتديگي كبي شنلنير، طيشاريدن هر تورلي كوتولگڭ مركزي كبي كورونن ميخانه لر ايسه  بو آيده  ويران اولور. وصفڭ، “مغفرتخوان اولالم حزن ايله  شب تا بسحر / ايدوب اخلاص درون ايله  تراويحه  قيام” بيتنده  تراويح تشويق ايديليركن، “آلينيرمي رمضان صوفيلرندن مصحف / رحله نڭ نوبتنى بكله مينجه  انسان” بيتنده  جامعلرده  قرآن قرائتنه  و مقابله  ديڭله مه  عادتنه  دقّت چكيلير. نظيم، قنديل و ماهيه لرله  آيدينلاتيلمش جامعلري چراغان عالملريله  مقايسه  ايدرك، “لاله زار دين چراغاني قياس ايلر كورن / هر منار أوزره  صف قنديل كيم سوزان اولور” دير. فاضل ماهيه لرله  آيدينلاتيلمش جامعلري پاريلدايان كوك يوزي و ثريّا ييلديزيله  قارشيلاشديرر: “اشكال ثريّاي فلك يكنسق أوزره  / ماهيه سي هر كيجه  بونڭ باشقه  نشاندر.” رمضانيه لرده  ماهيه  و قنديللر ايچون ده  پك چوق بيت يازيلمش، دگيشيك مضمون و تشبيهلره  ير ويريلمك صورتيله  برچوق صنعت اورته يه  قونمشدر.ثابت رمضانده  چارشي پازارڭ بركتنى، “طونانوب آل عقيده يله  شكر طبله لري / ايتدي هر كوشۀ استانبولي سوق مرجان” بيتيله  افاده  ايدركن استانبولڭ أونملي بر تجارت مركزي اولان مرجان چارشيسني تلميحله  مرجان پارچه لرينه  بڭزه ين عقيده  شكرلرينڭ شهرڭ هر طرفنده  صاتيلديغنه  اشارت ايدر. رمضانده  طاتلي، رچل و شكر توكتيمنڭ آرتديغي دوشونولورسه  بيت داها ده  أونم قازانير. ثابت بوڭا ده  “جان ويرر راحت حلقومه  اسير حلوا / كلسه  افسرده كئ صوم ايله  حلقومنه  جان” بيتيله  تماس ايدر.افطارلر بو آيڭ اڭ أونملي زمان ديليميدر. اندرونلي وصف، “كوسترمه  صاقين سفره ده  ير صوفی يه  يوقسه  / دلسير اولاماز طابه  پلاو يخني قاپاندر” دييه رك تكيه  ويا عمارت ييمكلريله  قارننى طويورمه يه  آليشمش اولانلرڭ افطار سفره سنده  كنديلرينه  حاكم اولمه لرينڭ كوچلگني اورغولر. “كوردكجه  هلال فلگي كرسنه چشمان / سر سفرۀ چرخ أوزره  صانير پارۀ ناندر” بيتي آچ كوزليلرڭ كوك يوزينده كي آيي بيله  سفره ده كي رمضان پيده سنه  بڭزتديگني، “قورس مهه  بو ديش بيله ييش وار ايكن اونده  / مهدر او دگل نان ديو ایرسه ڭ ايناندير” بيتي ده  اونلري عكسنه  اينانديرمه نڭ چوق زور اولديغني نكته لي بر ديلله  آڭلاتمقده در.رمضانيه لرده  أوزرنده  أونمله  طورولان قونولردن بري ده  قدر كيجه سيدر. اندرونلي وصف بوني، “بيل قدرينى زيراكه  بو شهرڭ شب قدري / بي شك سبب مغفرت عالمياندر” بيتيله  آڭلاتير. قدر كيجه سي شاعرلرڭ قدر و قيمتنڭ بيلينمسي ايچون توريه  يولني آچمقده ، بونڭ ياڭنده  أوگكويه  كچمه يه  ده  وسيله  اولمقده در. نظيمڭ قيريم خاني سليم كيرايي أوگمك ايچون قلمه  آلديغي رمضانيه سنڭ كيرزكاه  بيتي بو آڭلايشه  أورنكدر: “بويله  شبده  قدره  ايرمك ديله سه  بر روزه دار/ واصل خان نوالي خان عاليشان اولور.” رمضانيه لرڭ صوڭنده  شاعر بايرامڭ حسرتله  بكلنديگني افاده  ايدرك چشيتلي نكته لر ياپار. نديمڭ، “شوقمز شيمدي آنه دوشديكه  ان شاء الله / اولا صحّتله  سلامتله  مه روزه  تمام/ قيله  ارباب دلي آب حياته  سير آب / ايريشوب خضر كبي آه مبارك بايرام” بيتلري بو آڭلايشي عكس ايتديرر. رمضان بايرامي ايچون قلمه  آلينان عيديه لرده  ده  رمضانڭ چشيتلي يوڭلرينه  عطفلر ياپيلمقده در.بعض متصوّف شاعرلرڭ رمضانله  ايلكيلي شعرلري رمضان الٰهيسي اولارق بسته لنه جك محتوا و ياپيده در. بونلره  اسماعيل حقّي بورسوينڭ رمضانڭ كليشي طولاييسيله  يازيلمش، “سايه  صالدي اهل ايمان أوستنه  / حمد الله كلدي ماه رمضان / طوغدي اول نور اهل عرفان أوستنه  / حمد الله كلدي ماه رمضان” قطعه سيله  باشلايان شعري ايله  حضرت افتاده نڭ بو آيڭ صوڭه  ايريشني قونو ايدنن، “اي دوستلرم آغلاشالم / اوروج آيي كيتدي يينه  / حسرت ايله  ايڭله شه لم / اوروج آيي كيتدي يينه ” قطعه سيله  باشلايان شعري أورنك ويريله بيلير.Divan şairlerinin Ramazan ayı vesilesiyle padişahlara, yüksek rütbeli kişilere ve hâmilerine sundukları çoğu kaside şeklindeki ramazâniyyelerin beyit sayısı genellikle on-yirmi arasında değişmektedir. Nesîb bölümünden sonra şiirin sunulduğu kişinin övülmesine geçilir. Enderunlu Fâzıl’ın on üç bendden oluşan terkibibendi yanında gazel, murabba, mesnevi, ilâhi, tarih, tuyuğ, rubâî ve müfred gibi farklı nazım şekillerinde yazılan örnekler varsa da bunların sayısı çok azdır.17. yüzyıldan itibaren yazılmaya başlanan ramazâniyyeler 18. yüzyıl ve sonrasında yaygınlaşmıştır. En çok ramazâniyye yazan divan şairi bu türde on üç kasidesi bulunan Enderunlu Fâzıl’dır. Sâbit, Nazîm, Edirneli Kâmî, Nedîm, Koca Râgıb Paşa, Şeyh Galib, Enderunlu Vâsıf, Sünbülzâde Vehbî gibi isimler dikkat çeken ramazâniyye şairleri arasında sayılabilir. Bihiştî gibi bazı şairler de ramazanı ve orucu vesile ederek dinî-tasavvufî gazeller yazmışlardır (Behiştî Divanı, s. 424). Koca Râgıb Paşa’nın, ramazan ayının ramazâniyyelerde konu edilen yönleri üzerinde durarak yazdığı gazeli makta‘ beytinin son kelimesinden dolayı “iftâriyye” adıyla anılmış olup bu konuda tek örnektir.Ramazâniyyeleri ramazan ayının dinî yönünü işleyenlerle daha çok folklorik ve kültürel taraflarını ele alanlar olmak üzere iki kısımda değerlendirmek mümkündür. İlk gruptaki manzumelerin en tanınmış örneği Nazîm’e aittir. Çoğunluğu oluşturan ikinci gruptaki manzumeler divan şiirinin toplum hayatını yansıttığını göstermesi bakımından önem taşır. Ramazâniyyelerde sosyal hayatı ilgilendiren birçok konu dile getirilmiştir. Hilâlin görülmesinin halka top atılarak kandil yakılıp münâdîler çıkarılarak ilân edilmesinin toplumda bir heyecana sebep oluşu Edirneli Kâmî’nin, “Yevm-i şek deyü boğaz cengin ederken yâran / Zâhir oldu âlem-i nusret-i şehr-i ramazân” beytiyle başlayan kasidesiyle buna nazîre yazan Nedîm’in, “Bağteten sâbit olup gurre firâşında imam / Hâb için yatmış iken etti terâvîhe kıyam” beytiyle başlayan kasidesinde ifade edilmiştir. Yine Nedîm’in tiryakinin ağzından söylediği, “Bilemem bende mi şâhidde mi takvîmde mi / Hele bir kizb var ortada budur sıdk-ı kelâm” beytinin ardından, “Olacak oldu heman çâre ne şimden sonra / Edelim hükm-i kazâ destine teslîm-i zimam” beytinde ramazanın gereklerine uymaktan başka çare olmadığını anlatır.Ramazanın rahmet ve bereket mevsimi olarak gelmesini Enderunlu Vâsıf, “Açıldı yine mısra-ı dervâze-i gufran / Hak’tan taleb-i mağfirete vakt ü zamandır” ve, “Ol mâh-ı fazîlet ki beher rûz-ı şerîfi / Sad mâha bedel olsa ayn-ı ziyandır” mısralarıyla anlatır. Sâbit’in, “Çilleye vesvesesiz girdi kapandı zâhid / Hapsolur tâ ramazan âhir olunca şeytan” beytiyle Vâsıf’ın, “Ol mâh-ı muazzam ki bu mâh içre şeyâtîn / Mü’minler için beste-i zencîr-i girandır” mısraları ramazanın sonuna kadar şeytanların zincirlerle bağlanarak hapsedildiğini belirten hadisin nazmen tercümesi gibidir.Camiler Sâbit’in, “Kalb-i mü’min gibi mescid mütesellî ma‘mûr / Dil-i fâsık gibi meyhâne harâb u vîran” beytinde ifade ettiği gibi şenlenir, dışarıdan her türlü kötülüğün merkezi gibi görünen meyhâneler ise bu ayda viran olur. Vâsıf’ın, “Mağfirethân olalım hüzn ile şeb tâ-be-seher / Edip ihlâs-ı derûn ile terâvîhe kıyam” beytinde teravih teşvik edilirken, “Alınır mı ramazan sofularından mushaf / Rahlenin nevbetini beklemeyince insan” beytinde camilerde Kur’an kıraatine ve mukabele dinleme âdetine dikkat çekilir. Nazîm, kandil ve mahyalarla aydınlatılmış camileri çırağan âlemleriyle mukayese ederek, “Lâlezâr-ı dîn çerâğânı kıyâs eyler gören / Her menâr üzre saf-ı kandîl kim sûzân olur” der. Fâzıl mahyalarla aydınlatılmış camileri parıldayan gökyüzü ve Süreyyâ yıldızıyla karşılaştırır: “Eşkâl-i Süreyyâ-yı felek yeknesak üzre / Mâhiyyesi her gece bunun başka nişandır.” Ramazâniyyelerde mahya ve kandiller için de pek çok beyit yazılmış, değişik mazmun ve teşbihlere yer verilmek suretiyle birçok sanat ortaya konmuştur.Sâbit ramazanda çarşı pazarın bereketini, “Donanıp al akîdeyle şekker tablaları / Etti her kûşe-i İstanbul’u sûk-ı mercan” beytiyle ifade ederken İstanbul’un önemli bir ticaret merkezi olan Mercan Çarşısı’nı telmihle mercan parçalarına benzeyen akîde şekerlerinin şehrin her tarafında satıldığına işaret eder. Ramazan’da tatlı, reçel ve şeker tüketiminin arttığı düşünülürse beyit daha da önem kazanır. Sâbit buna da “Can verir râhat-ı hulkuma esîr-i helvâ / Gelse efsürdegî-i savm ile hulkumuna can” beytiyle temas eder.İftarlar bu ayın en önemli zaman dilimidir. Enderunlu Vâsıf, “Gösterme sakın sofrada yer sûfiye yoksa / Dilsîr olamaz tâba pilâv yahni kapandır” diyerek tekke veya imaret yemekleriyle karnını doyurmaya alışmış olanların iftar sofrasında kendilerine hâkim olmalarının güçlüğünü vurgular. “Gördükçe hilâl-i feleği gürisne-çeşman / Ser-sofra-i çarh üzre sanır pâre-i nandır” beyti aç gözlülerin gökyüzündeki ayı bile sofradaki ramazan pidesine benzettiğini, “Kurs-ı mehe bu diş bileyiş var iken onda / Mehdir o değil nan deyü ersen inandır” beyti de onları aksine inandırmanın çok zor olduğunu nükteli bir dille anlatmaktadır.Ramazâniyyelerde üzerinde önemle durulan konulardan biri de Kadir gecesidir. Enderunlu Vâsıf bunu, “Bil kadrini zîrâ ki bu şehrin şeb-i Kadri / Bîşek sebeb-i mağfiret-i âlemiyandır” beytiyle anlatır. Kadir gecesi şairlerin kadir ve kıymetinin bilinmesi için tevriye yolunu açmakta, bunun yanında övgüye geçmeye de vesile olmaktadır. Nazîm’in Kırım Hanı Selim Giray’ı övmek için kaleme aldığı ramazâniyyesinin girizgâh beyti bu anlayışa örnektir: “Böyle şebde kadre ermek dilese bir rûzedâr/ Vâsıl-ı hân-ı nevâlî hân-ı âlîşân olur.” Ramazâniyyelerin sonunda şair bayramın hasretle beklendiğini ifade ederek çeşitli nükteler yapar. Nedîm’in, “Şevkimiz şimdi ana düştü ki inşâallah / Ola sıhhatle selâmetle meh-i rûze tamam // Kıla erbâb-ı dili âb-ı hayâta sîrâb / Erişip Hızr gibi âh mübârek bayram” beyitleri bu anlayışı aksettirir. Ramazan Bayramı için kaleme alınan ıydiyyelerde de ramazanın çeşitli yönlerine atıflar yapılmaktadır.Bazı mutasavvıf şairlerin ramazanla ilgili şiirleri ramazan ilâhisi olarak bestelenecek muhteva ve yapıdadır. Bunlara İsmâil Hakkı Bursevî’nin ramazanın gelişi dolayısıyla yazılmış, “Sâye saldı ehl-i îmân üstüne / Hamdülillâh geldi mâh-ı ramazân / Doğdu ol nur ehl-i irfân üstüne / Hamdülillâh geldi mâh-ı ramazân” kıtasıyla başlayan şiiri ile Hz. Üftâde’nin bu ayın sona erişini konu edinen, “Ey dostlarım ağlaşalım / Oruç ayı gitti yine / Hasret ile inleşelim / Oruç ayı gitti yine” kıtasıyla başlayan şiiri örnek verilebilir.*TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 34, s. 439-440, İstanbul 2007 

Herkes dünya ve ahirette bahtiyar olmak ister, dünya ve ahiret bahtiyarlığı ancak Allahu Azimüşşana karşı kulluk vazifesini hakkıyla ifa etmeye bağlıdır.Her kim Allah’ın emrine, nehyine boyun eğerse, dünyada, ahirette bahtiyar olur. Allah Zülcelal'in her emri hayırdır, menfaattir; her nehyi de şerdir, mazarrattır. Kulluk vezaifi içinde oruç denilen ibadetin öyle bir imtiyazı vardır ki hiçbir ibadette o imtiyaz yoktur. Çünkü Cenab-ı Hak sevgili peygamberimizin lisanı ile “Âdemoğlunun her ameli kendisinindir, yalnız oruç böyle değildir, o benimdir. Onun mükafatını ben veririm.” buyuruyor. Peygamberimiz Efendimiz de “Oruç tutanın iki sevinci vardır: Oruç bozduğu zaman oruç bozmasına sevinir, Rabbine kavuştuğu zaman oruç tuttuğuna sevinir” diyor. Cenab-ı Hak oruç tutana daha birçok menfaatler de bahşeder:Ruhuna manevi bir lezzet verir, kalbine safa verir, bize daima kötülüğü emreden nefsi kırar, günah işlemekten alıkor, hayvanlık sıfatlarını da zayıflaştırır. Bedende sıhhat ve afiyet verir, oruç Müslümanların dini bir riyazetidir. Allah’ın emri veçhile oruç tutan kimse de maddi ve manevi mazarratlardan sakınmış olur. Şurasını asla unutma ki oruç bu gibi menafii temin ettiğinden dolayı tutulmaz. Ancak, ancak rıza-i Bari’yi elde etmek için tutulur. Bu gibi menafi’ de Allah Zülcelalden ümit olunur.Oruç kötülüklere karşı büyük bir kalkandır, oruç tutan kimse kötü sözden, kötü işten, dövüşmeden, sövüşmeden; gözünü, dilini, kulağını her bir azasını günah işlemeden sakınsın. Malayaniyi bıraksın, yalan söyleyen, dövüşen, sövüşen, harama el uzatan, bakan, kötü sözleri dinleyen vaktini oyun ile, lüzumsuz şeyler ile geçiren kimse bu mükafat-ı maneviye ve maddiyenin hiçbirini ele geçiremez, açlık ve susuzluktan başka eline bir şey geçmez.Dünyada sıhhat ve afiyet-i bedeni temin etmek, ahirette ahkamü’l-hâkimîn olan Allah Zülcelal tarafından ecir ve mükâfata nail olmak, kalbinde safa duymak, ruhunda manevi gıda bulunmak, vücudu sabır ve mücahedeye alıştırmak insan için ne büyük bir nimettir.Oruca layık veçhile riayet ettiğin gibi iftar zamanında da adab-ı İslamiyeye riayet et. Evvela “Ya Rab ancak senin için oruç tuttum, ancak sana inandım, ancak senin verdiğin rızkınla orucumu bozdum” duasında bulun; besmele-i şerife ile başla, sağ elinle ye, sağ elinde iç, sağ eline al sağ elinle ver, önünden ye, su içerken bardakta nefes alma, dayanarak yeme, taama, suya üfürme, Allah’ın verdiği nimetlere şükret.Bu ay öyle bir aydır ki bin aydan hayırlı olan Kadir Gecesi bu aydadır. Her kim inanarak, ecr-i uhrevisini gözeterek Kadir Gecesinde namaza dursa bütün geçmiş günahları affolunur, bu ay öyle bir aydır ki bu ayda oruç farz, teravih sünnet kılınmıştır. Her kim inanarak ecr-i uhrevisini gözeterek oruç tutarsa Cenab-ı Hak onun geçmiş günahlarını affeyler, hatta bir Ramazan’dan diğer bir Ramazan’a kadar ne kadar günahı varsa hepsi af olunur. Bu af olunan bu günahlar, kul hakkından başka olan, sağair kabilinden olan günahlardır. Bu ay öyle bir aydır ki her kim Cenab-ı Hakk’a güzel bir haslet ile yaklaşırsa başka bir ayda fariza eda etmiş gibi olur. Bu ay sabır ayıdır, sabrın sevabı cennettir; fezail-i ahlakiyenin temeli sabırdır, sabrın yolu zafer ve necat yoludur. Ashab-ı Kiram birbirlerine hak ve sabır ile tavsiye ederler idi. Mübarek ayda sabra alış da hayatta maruz kalacağın şedaide karşı göğüs ger, açlık acısını duy da ekser evkatta o acıyı duyan biçare fukara ve mesakine kalbinde merhamet ve rikkat uyansın. Kardeşinin ahvalini düşün de melekiyet yükselsin. Kalbinde kardeşlerine, hatta bütün insanlara karşı hiss-i şefkat hasıl olsun. Bil ki Müslümanlık Allah’ın mahlukatına şefkat etmektir.Bu ay yardım ayıdır. Kardeşin kardeşe yardımı evamir-i ilahiyedendir. İzzet ve şevket, mecd u şeref, kuvvet ve saltanat teavün ile elde edilir. Hayat teavünsüz olmaz. Bu ay müminlerin rızkı artırılacak olan bir aydır. Bu ayda her kim oruç tutan bir kimseye nafaka verirse bu verdiği şeyi günahlarının af olunmasına, ateşten kurtulmasına sebep olacağı gibi, oruç tutanın ecrinden hiçbir şey eksilmeksizin, onun ecri kadar ecre nail olacaktır. Bu ayda her kim hizmetçisinin işini hafifleştirirse Cenab-ı Hak ona mağfiret ihsan eder, onu nardan kurtarır. Bu ay öyle bir aydır ki değil Müslümanların, belki bütün insanların maddi ve manevi, dünyevi ve uhrevi saadetlerini kafil olan, ölmüş Müslümanlara taze hayat veren, Müslümanları bütün mehalikten kurtaracak olan Kur’an-ı Azimüşşan bu ayda nazil olmuştur. Bu ay öyle bir aydır ki evveli rahmet, ortası mağfiret, sonu da necattır. İnsan bu ayda vad-i celil-i İlahiye kolay kolay nail olur. Bu ayda Müslümanların kalpleri canlanır, ruhlarında bir i’tila, hislerinde bir safa hasıl olur. Nasihatler hararetli bir surette bir mevki-i kabul bulur.Salih olanlar ibadeti, din kardeşlerine muaveneti iş, güç edinirler. Halk akın akın teravihlere, mukabelelere, vaazlara, dualara koşar, alem-i İslam aynı halde bulunur. Bu hâl Müslümanlar için ne güzel bir numunedir. Sakın oruç yeme. Kasten, göz önünde oruç yemek kadar rüsvaylık, rezillik yoktur. Bu husus hem Allah Teâlâ’ya karşı pek büyük bir günahtır, hem oruç tutanlara karşı pek büyük bir hakarettir, hem adab-ı İslamiyeye karşı pek büyük bir tecavüzdür. Hissiyat-ı İslamiye bundan pek ziyade rencide olur. Buna mebni kasten, göz önünde oruç yiyenlere şeriatımız en büyük bir cezayı veriyor. Mübarek Ramazan’da oruca, bütün vezaif-i diniyeyi ifaya çalış, bütün şeair-i İslamiyeye riâyetkar ol.Müslüman diyarı Müslüman alameti bulunan yerdir, Müslüman alameti bulunmayan yer Müslüman diyarı değildir. Müslüman diyarı Müslüman şeriatını hâkim olan yerdir, Müslüman şeriatı hâkim olmayan bir Müslüman diyarı değildir. Dinine sahip olmayan kimsenin dini de kalmaz diyarı da. Geliniz hepimiz habl-i metin-i İlahiye yapışalım, kavgaya tutuşmayalım; yoksa dağıtırız, kuvvetimiz mahvolur, gider. Gıybetten, nemimeden, iftiradan hasılı birbirimizin kalbini kıracak muameleden son derece sakınalım. Emin, samimi, ciddi kardeş olalım. Birbirimize yardım edelim. Fitne ve fesattan kaçınalım. Aramızdaki münafıklığı kaldıralım. El birliğiyle çalışalım; medreselerimizi, mekteplerimizi, camilerimizi, müessesesat-ı hayriyemizi harap etmeyelim. Bela geldi mi yalnız zalimlere gelmez; iyiler de onun ateşine yanar. Dünya ve ahiret bahtiyarlığını temin eden ahkam-ı diniyeye riayet edelim. Necatımız ancak ona riayet ile hasıl olur. Dinimizi kemaliyle anlayan, bilen, mucibi ile amil olan dünya ve ahirette bahtiyar olur. Büyüklerimize itaat edelim, küçüklerimize merhamet edelim. Mahluk-ı Bari’ye şefkat edelim. Emr-i ilahiyi tazim edelim. Kalbimizi ıslah edelim. Ahlakımızı tehzib edelim. Şan ve şevketimizi i’la eyleyelim. Küfran-ı nimette meskeneti bırakalım. Yoksa ebediyen esir, ebediyen mahkûm olacağız. Hemen Cenab-ı Hak cümlemizi meded-i sühanisine mazhar buyursun. Âmin.Darulü’l-Hikmeti’l-İslamiye azasındanİzmirli İsmail Hakkı

سزلره مژده ! محبوبلريڭزدن آيريلمقدن كلن نهايتسز فراقلرڭ ياره لريني تداوي ايدوب مرهم سورن بر محبوب باقيڭز وار. مادام او وار و باقيدر. باشقه لري نه اولورسه اولسون مراق چكمه يڭز، بلكه او محبوبلرده سبب محبّتڭز اولان حسن و احسان، فضل و كمال، او محبوب باقينڭ جلوۀ جمال باقيسندن، چوق پرده لردن كچوب، غايت ضعيف بر كولكه نڭ كولكه سيدر. اونلرڭ زواللري سزلري اينجيتمه سين. چونكه اونلر، بر نوع آيينه لردر. آيينه لرڭ دگيشمسي، شعشعۀ جمالڭ جلوه سني تازه لشديرر، كوزللشديرير. مادام او وار، هر شي وار.Sizlere müjde! Mahbûblarınızdan ayrılmaktan gelen nihayetsiz firakların yaralarını tedavi edip merhem süren bir Mahbûb-u Bâkîniz var. Madem o var ve bâkîdir. Başkaları ne olursa olsun merak çekmeyiniz, belki o mahbûblarda sebeb-i muhabbetiniz olan hüsün ve ihsan, fazl ve kemâl, o Mahbûb-u Bâkî’nin cilve-i cemâl-i bâkîsinden, çok perdelerden geçip, gayet zaîf bir gölgenin gölgesidir. Onların zevalleri sizleri incitmesin. Çünki onlar, bir nevi aynalardır. Aynaların değişmesi, şaşaa-i cemâlin cilvesini tazeleştirir, güzelleştirir. Madem o var, her şey var.(Beş Risale, s. 16-17)1. Beyitوار ایكن قدرت كچور عمريكی وار اللّه ایلهای محبّی ذكرك اولسون دلده حیّ لا یموتVar iken kudret geçür ‘ömrüni var Allâh ileİy Muhibbî zikrün olsun dilde hayy-ı lâ-yemût Muhibbi (8)Yâ Kadir-i Mutlak!2. Beyitبی وفا دلدار الندن الغیاثجوری بی حاد یار الندن ال غیاثBî-vefâ dil-dâr elinden el-gıyâsCevrî bî-hâd yâr elinden el-GıyâsEdirneli Nazmi (8)Yâ Hakîm!3. Beyitايردی بهار جمله حبان اولد لاله زاركللر اچلدی باغ جنان كبی می شمارErdi bahâr cümle hubân evled-i lâlezârGüller açıldı bâğ-ı cinân gibi mi şamâr     Cem Sultan (6)Yâ Bâkî! 4. Beyitنیجه سوزك وار ایسه سكا سویلهخاص و عام كوكلنده شئ للّه ایله آنكچون جمله ایش اولولری كیدرتمنّا ایله كل یول بونلره كیدرNice sözün var ise sana söyleHâs ve ‘âm gönlünde şey’illâh ile Ânınçün cümle iş uluları giderTemennâ eyle gel yol bunlara giderAşık Yunus (5)Yâ Rabbe’s-semâvat-ı ve’l-‘arz!Kelimeler:شئ للّه: (fa) Allah’tan istemekten başka bir şey yok 5. Beyitایلمز خسته اولسه ده افشا رازیچشم بیماری مكر ایتدیرە آه و زاریEylemez haste Fehîm olsa da ifşâ-râzîÇeşm-i bîmârı meger eytdire âh u zârîMustafa Çelebi (7)Yâ Hâkim!6. Beyitیتیشدی سرّ و رقّت ادراكی ابو بكر قونوشدی... و قورتولدی آتشه دوشن فكر:«اللّهك رضا سنه اویماز بو یاپدیغكز!  محمّد می اللّهمی طاپديغكز؟محمّدسه او اولدی یوق دونمه سنه اوموت!اللّهسه... اوت اللّه... اللّه حی و لا یموت! «Yetişti sır ve rikkat idraki Ebubekir;Konuştu… Ve kurtuldu ateşe düşen fikir:«Allahın rızasına uymaz bu yaptığınız!Muhammed mi, Allah mı, hangisi taptığınız?Muhammedse, O öldü, yok dönmesine umut!Allahsa… Evet Allah… Allah Hay ve Lâyemut!»Necib Fazıl (4)Yâ ze’l-Celâl-i ve’l-ikrâm!7. Beyitشوق و ترابدن بر جذبه كلمشقانونه، اوده، صانطوره، ساكی.بخش ایله دكچه دستك صبوحیبزمنده بونجه مهجوره، ساقیسن باقما مسته، مخموره ساقی:یاقوتی طولدير بللوره، ساقی!Şevk u tarâbdan bir cezbe gelmişKaanûna, ûda, santûra, sâki.Bahşeyledikçe destin sabûhuBezminde bunca mehcûra, sâkîSen bakma meste, mahmûra sâkî:Yâkuutu doldur billûra, sâkî!Arif Nihat Asya (3)Yâ Semi’!   Kaynakça1. BEDİÜZZAMÂN, Saîd Nursî, (2007), Osmanlıca Beş Risale, İstanbul: Altınbaşak Neşriyât2. BÜYÜKDUZCU, CUMHUR, (2016), Osmanlıca İmlâ Kılavuzu (C.2), (Editör: Prof. Dr. Ömer İşbilir), İstanbul: Hayrât Neşriyat3. ASYA, Arif Nihat, (2014), Duâlar ve Âminler, İstanbul: Ötüken Neşriyat4. KISAKÜREK, Necip Fazıl, (2022), Esselâm ‘Mukaddes Hayattan Levhalar’, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları5. Aşık Yunus Divanı, Edirne Selimiye Kütüphanesi, Selimiye Basmalar, Materyal Türü: Matbu, Bibliyografik Kayıt No: 465920 Koleksiyon No: 4162-2 [Diğer Risâleler ], Edirne (s. 12)6. Divan-ı Cem Sultan, Kayseri Kütüphanesi, Raşid Efendi, 1262 (v. 18B)7. Divan-ı Fehim-i Kadim, Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye, Bibliyografik Kayıt No: 266839, Materyal Türü: Yazma Eser No: 01112 (s. 75 / v. 75B)8. Divan-ı Muhibbi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 5467 (v. 30A)9. Divan-ı Nazmi, Bursa İnebey Kütüphanesi, Genel, No: 1240 (v. 25A)10. http://katalog.istanbul.edu.tr/11. https://kulliyat.risale.online/12. portal.yek.gov.tr/

قيمتلي دوستلر، رمضان آيني ادراك ايتديگمز شو بهار كونلرنده ، رمضان، اوروج، افطار، سحور، تراويح، بايرام كبي كلمه لرينڭ كوكلرينه بر يولجيلق ياپاجغز. ربّمز بو رمضان شريفي احيا ايتمه يي هپمزه نصيب ايله سين دعاسيله ايلك كلمه مز اولان “رمضان” كلمه سيله يولجيلغمزه باشلييورز.Kıymetli dostlar, Ramazan ayını idrak ettiğimiz şu bahar günlerinde, Ramazan, oruç, iftar, sahur, teravih, bayram” gibi kelimelerinin köklerine bir yolculuk yapacağız. Rabbimiz bu Ramazan-ı şerifi ihya etmeyi hepimize nasip eylesin duasıyla ilk kelimemiz olan “Ramazan” kelimesiyle yolculuğumuza başlıyoruz.RAMAZAN: Bu kelime Arapça bir kelimedir. “Ramazan”; “yanmak” demektir. “Ramaz” kelimesi güneşin sıcaklığının şiddetinden gayet kızmasıdır ki böyle pek kızgın yere “ramda” denir. “Ramazan” “ramda” fiil kökünden “yanmak” manasına gelir. Yani kızgın yerde yalın ayak yürümekle yanmak demektir. Bu aya “Ramazan” denmesinin diğer bir sebebi ise bu ayın günahları yaktığı içindir. Bu ayda açlık ve susuzluk hararetinden ıstırap çekilir. Veyahut oruç hararetinden günahlar yakılır.ORUÇ: Farsça kökenli bir kelimedir. Arapçası “savm”dır. Farsça “rūze” kelimesinin önce “urūze” daha sonra “uruç” nihayetinde de “oruç” şeklinde değişimiyle günümüze gelmiştir. İslâm dininin beş şartından biri olan, imsaktan güneş batıncaya kadar yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durma şeklindeki ibadettir. İslam büyükleri üç çeşit oruçtan bahsetmişlerdir. Rûhun orucu ihtiraslı olmamaktır (kanaat gibi). Aklın orucu hevâ ve hevese aykırı hareket etmektir. Nefsin orucu yeme, içme, harama karşı perhizkâr olmaktır. İMSAK: Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. “Tutmak” anlamına gelen “mesk” kökünden türetilmiştir. Nefsine hâkim olup oruç için bazı şeylerden el çekmenin yani oruç tutmanın “başlama zamanını” ifade eder. Osmanlıda bir güzel bir adet olarak orucun başlama ve bitiş vakitlerini tarihiyle gösteren “imsakiye” denilen zaman çizelgeleri vardı. Bu güzel adet hâlâ yurdumuzda ve alem-i İslam da yaşatılmaktadır.SAHUR: Bu kelime Arapça kökenli bir kelimemizdir. Bildiğimiz “seher” kelimesinden türemiştir. Tan yerinin ağarmasından biraz önceki zaman veya şafağın sökmek üzere olduğu vakti ifade eder. Kelime önce “sehur” zamanla “sahur” şeklinde söylenmiştir. İlerleyen süreçte Ramazan ayında geceleyin oruca başlama zamanı olan tan yerinin ağarmasından önce yenen yemeğe isim olmuştur. Ayrıca bu kelimeden türetilen “Sahura kalkmak”, “sahurluk” ifadeleri dilimizde önemli bir yere sahiptir.İFTAR: Arapça olan bu kelime “açmak, bozmak” anlamına gelen “fütur” kökünden türetilmiştir. İmsakin tam zıddıdır. İmsak vaktiyle başlayan Müslüman bir kişinin Rabbinin rızasını kazanmak için normalde helal olan şeyleri terk ettiği zaman diliminin bitimini ifade eder. Ramazan’daki iftar vaktinde kurulan sofralara “iftar sofrası” denir. Yine Osmanlıda yüksek şiddette ses çıkararak iftarın vaktini bildiren “İftar topları” vardı. Bunlar ezanlarla beraber, şehrin en yüksek yerinde patlatılır tüm ahali o ses ile iftarını açardı.TERAVİH: Arapça kökenli olan bu kelime “dinlendirmek” manasındaki “tervіha” kelimesinin çoğul şeklidir. Ramazan-ı Şerifte yatsı namazından sonra kılınan yirmi rekâtlık sünnet namaza denir.BAHAR: Kış ile yaz arasında 21 Mart’tan 22 Haziran’a kadar süren mevsimin ismidir bahar. Bu güzel kelimeyi duyduğumuzda gönlümüze bir “ferahlık” gelir, aklımıza “diriliş, uyanış, canlılık” manaları çağrışım yapar. Bahar yeryüzünün bayramıdır. Bahar kelimesi, Farsça ve Arapça kökenlidir. Arapçada bahar “güzel kokulu çiçek” anlamına gelmektedir. Hardal, kimyon, tarçın, zencefil gibi güzel kokulu tatlandırıcı bitkiler için kullanılan “Baharat” kelimesi de buradan türetilmiştir. Farsçada ilkbaharda çıkan lahanaya “kerb-i bahar/karnabahar” denir.Dilimizde etrafın çiçeklenmesini, yeşermesini gördüğümüzde “bahar açtı” deriz. Genç birisine “ömrünün baharında” olduğu hatırlatır. Soğuk havada çok ince giyinen kimselere veya yaşına uygun düşmediği halde gençler gibi ateşli ve coşkun davranan kişiler “bahar başına vurdu” diye anlatırız.BAYRAM: Eski Türkçeden köken alan bu kelimenin aslı “badram”dır. Zamanla “bayram” şeklinde söylenegelmiştir. Kelime Rusçaya, Kafkas ve Balkan dillerine de Türkçemizden geçmiştir. Milletçe sevinç içinde kutlanan, dinî veya millî bir anlam taşıyan kutsal günlere biz bayram diyoruz. Bayramlık, bayram harçlığı, bayram hazırlığı, bayram tebriki, bayram yeri gibi pek çok deyim dilimizde müstesna bir yere sahiptir.

عثمانليلرده  تخته  چيقان پادشاهلر، بيعت تورننڭ آردندن قيليچ قوشانيرلردي. بو قيليچ قوشانمه  تورننه  تقليد سيف دينيلمكده يدي. قليجي قوشانان پادشاه، آرتيق مسلمانلرڭ و توم مظلوملرڭ قورويوجيسي و اللّٰهڭ اسمنى يايان اسلام خليفه سي كوروينى أوستلنييوردى. قيليچ، توم بو كورولرڭ سمبولي ايسه ، قليجي پادشاهه  قوشاتان كيشينڭ كرك كوروي، كركسه  ده  معنوياتي جهتيله  أونملي بر كيشي اولمسي كركيردي. ايشته  بوراده  قيليچ قوشاتانلر آراسنده  شيخ الاسلاملرڭ و نقيب الاشرافلرڭ أوڭه  چيقديغني كورويورز. عثمانليلرده  قيليچ قوشانديغنه  دائر قيد بولونان ايلك پادشاه، سلطان ييلديريم بايزيددر. اوندن صوڭره  آراده  بعض پادشاهلرڭ قيليچ قوشانوب قوشانمدقلرينه  دائر بر بيلكي بولونمامقده در آنجق سلطان ١نجي احمددن اعتبارًا قيليچ قوشانمه  مراسملري، رسمي تورنلر آراسنده كي يريني آلمشدر. قيليچ قوشانمق ايچون پادشاهلرڭ ترجيح ايتدكلري ير ايسه  مهماندار رسول ابو ايّوب الانصاري حضرتلرينڭ تربه سيدي. سلطان ٢نجي محمود، ١٨٠٨ سنه سنده  تخته  چيقدقدن صوڭره  صدر اعظمنه  يازديغي خطّ همايوننده  (٥٢٤/٢٥٦٠٢) قوشانيلاجق قيليجڭ عثمان غازي يه  عائد اولديغندن بحث ايتمشدر. قيليچ قوشانمه  تورني صيره سنده  تكبير كتيريلمسي و كلبانك محمّدي چكيلمه سنڭ شرع شريفه  اويغون اولوب اولماديغني شيخ الاسلامدن صورمه سني، صدر اعظمندن ايستييوردي. آيريجه  بلكه ده  كچن افاده لردن سلطان ٢نجي محمودڭ دونمڭ نقيب الاشرافنڭ اليله  قيليجنى قوشانديغني آڭلايابيلييورز.Osmanlılarda tahta çıkan Padişahlar, biat töreninin ardından kılıç kuşanırlardı. Bu kılıç kuşanma törenine taklîd-i seyf denilmekteydi. Kılıcı kuşanan Padişah, artık Müslümanların ve tüm mazlumların koruyucusu ve Allah’ın ismini yayan İslâm Halifesi görevini üstleniyordu. Kılıç, tüm bu görevlerin sembolü ise, kılıcı Padişaha kuşatan kişinin gerek görevi, gerekse de maneviyatı cihetiyle önemli bir kişi olması gerekirdi. İşte burada kılıç kuşatanlar arasında şeyhülislamların ve nakibüleşrafların öne çıktığını görüyoruz. Osmanlılarda kılıç kuşandığına dair kayıt bulunan ilk Padişah, Sultan Yıldırım Bayezid’dir. Ondan sonra arada bazı Padişahların kılıç kuşanıp kuşanmadıklarına dair bir bilgi bulunmamaktadır Ancak Sultan 1. Ahmed’den itibaren kılıç kuşanma merasimleri, resmî törenler arasındaki yerini almıştır. Kılıç kuşanmak için Padişahların tercih ettikleri yer ise Mihmandâr-ı Resûl Ebû Eyyûb el-Ensarî Hazretlerinin türbesiydi. Sultan 2. Mahmud, 1808 senesinde tahta çıktıktan sonra sadrazamına yazdığı hatt-ı hümâyûnunda (BOA, HAT, 524/25602) kuşanılacak kılıcın Osman Gazi’ye ait olduğundan bahsetmiştir. Kılıç kuşanma töreni sırasında tekbir getirilmesi ve gülbank-i Muhammedî çekilmesinin şer’-i şerîfe uygun olup olmadığını şeyhülislamdan sormasını, sadrazamından istiyordu. Ayrıca belgede geçen ifadelerden Sultan 2. Mahmud’un dönemin nakîbüleşrâfının eliyle kılıcını kuşandığını anlayabiliyoruz. Transkripsiyonu Belge no: BOA, HAT, 524/25602Belge tarihi: Sultan II. Mahmud dönemi(1)Hû(2)Benim vezîr-i sadâkat-şiârım vekîl-i mutlak-ı hulûskârım(3)Seni selâm-ı selâmet-i encâmımla taltîf ettikten sonra ma’lûmun ola ki ecdâd-ı izâmımın cülûs-ı hümâyûnlarında (4)taklîd-i seyf için alay-ı azîm ile Hazret-i Halid aleyhi rıdvânü’l-melikü’l-vâhid hazretlerinin türbe-i şerîflerine varılıp (5)anların nûr-ı mahz olan rûh-ı mükerremlerinden istimdâd ile taklîd-i seyf olunmak kanun-ı devletimden olmağın taklîd (6)olunan seyf dahî ecdâdımdan cennet-mekân Osman Gazi merhûmun teberrük kasdıyla mahfûz olan (7)seyfleri olup selefde vukû’ bulan alaylarda ol seyf-i müteberrikeyi ihfan getirirler imiş cemî-i memâlik-i (8)İslâmiye’de âmme-i ümmet-i Muhammed’in duâsı seyfe olduğundan hâtırıma hutûr eder ki ol seyfi Nakîb Efendi (9)ve kelîmetullahı a’lâ için önünde cehren tekbîr alınıp ve münâsib olan bazı mahallerde gülbank-i Muhammedî (10)çekilse şer’-i şerîfin müsâadesi olur mu olmaz mı bilfiil Şeyülislâm Fazîletlû Efendi’den (11)istiftâ olunup cânib-i şer’-i şerîfden izin ve ruhsat olursa böylece olmasına tenbîh ve tertîb eyleyesin (12)eğer şerîat-ı garrâdan müsâade olmazsa terk eyleyesin hilâf-ı şer’ bir şey istemem Cenâb-ı (13)Hakk seni ve seninle beraber hizmet edenleri şer’-i şerîfe insâf ile muvaffak-ı bi’l-hayr eyleye.

Her sene yolunu merakla gözlediğimiz bir misafir gibi hayatımıza dâhil olan Ramazan-ı şerif bu yıl da gönül kapımızdan usulca içeri girdi, kalbimizi Kurʼânʼın nuruyla nurlandırdı, hayatımıza huzur ve bereket getirdi. Oruç, teravih, tefekkür, zikir, paylaşma, kardeşlik, birlik ve beraberlik gibi güzel alışkanlık ve hasletleri bizlere tekrar hatırlattı. Ve artık kendisi için tayin edilmiş olan süresini tamamlayarak gitmeye hazırlanıyor. Bu ayrılık hazırlığı gönüllerimizi hüzne boğuyor, ancak bizde oluşturduğu ulvi hisler ve bir sonraki sene onu tekrar göreceğimize dair olan ümit, ruhumuza bir teselli veriyor. Allâhu Teâlâʼdan, bu ayın sebeb-i kıymeti olan Kurʼân-ı Hakîmʼi, daimi bir nurla hayatımıza hâkim kılmasını niyaz ediyor, tüm kârîlerimizin mübarek Ramazan ayını ve müstakbel bayramını tebrik ediyoruz. Vesika olarak da Ramazan tebriklerinden birkaç numune sunuyoruz.Ayrıca, Ramazan-ı şerifin insanda uyandırdığı mukaddes hislere güzel bir örnek olması amacıyla; son dönem Osmanlı ulemasından Ahmed Şîrânîʼnin, 1921 yılında Mahfil mecmuasında kaleme aldığı bir yazısının belirli kısımlarını sadeleştirerek sizlerle paylaşıyoruz:“Hukemâ-yı İslâmiyeden Fahreddin-i Râzî üstadımız Tefsîr-i Kebîrʼinde diyor ki: ‘Benî Âdemʼin beden ve ruhunu muzdarip eden elem ve kederlerin hepsi, firaktan mütevelliddir. Meselâ bir hastayı muzdarip eden, beden sıhhatindeki firaktan mütevellid elem ve kederlerdir. Bir âşıkı nâlân ve giryân eden, kendisiyle mâşuku arasındaki firaktan meydana gelen elem ve kederlerdir. Kezâlik emel sahiplerinin dûçâr oldukları elem ve rûhî ızdırapların menşei de yine kendileriyle asıl emellerinin arasındaki firaktan ibarettir.’Firak safhalarının en mukavemetsiz safhası şüphesiz visâli takip eden safhadır. Müddet-i ömürlerinde türlü firaklarla kederlenen Müslümanlar her sene firak-ı Ramazan ile de ayrıca bir ızdırâb-ı rûhânî devresi geçirmektedirler. Oruç tutanlar visâl-i Ramazan ile ne derece ulvî bir zevk ve rûhânî bir safâ hissederlerse, firak-ı Ramazan ile de o derece müessir bir elem ve ızdırâb-ı rûhânî duyarlar. Ramazan, Müslümanʼın ruhunun mürebbîsidir. On bir ay süfliyata temasla süflîleşen, şeffaflıktan uzaklaşarak katılaşan rûh-ı Müʼmin, Ramazan-ı şerifte âlem-i süflîden âlem-i ulvîye, zemîn-i kesâfetten semâ-yı letâfete yükselir, beşer seviyesinden melek derecesine çıkar. On bir aylık elem ve ızdıraplarını, bir aylık huzur ve sükûn ile telafiye çalışır. Türlü günah kirleriyle pas tutan ve kendisine zimmet olarak verilen manevi elbisesini tevbe suyu ile temizleyip tezyin etmeye fırsat bulur.Ramazan-ı şerifte camiler cenneti, camilere toplanan Müʼminler ehl-i cenneti, oruç tutanların birbirileriyle sohbeti ehl-i cennetin sohbetlerini, vaizlerin sesleri ve hâfızların nağmeleri cennet kuşlarının terennümlerini andırır. Oruç tutan kişi bu suretle her sene kendisine vaad edilen cennetin bir numune-i zevk ve safâsını görür. Zengin Müslümanlar kendilerine verilen nimetlerin kadr ü kıymetlerini en ziyade Ramazan-ı şerifte anlarlar, İlahi nimetlere mukabil hamd ve şükrün lüzumunu yine en ziyade o mübarek ayda hissederler. İstediği dakikada istediği nimetlerle midesini dolduran zenginler, el ve mideleri daima boş olan fukaranın hâlinden haberdar değildir. Ancak oruç hâli onlarda bir hiss-i şefkat ve merhamet uyandırır, âciz ve zayıflara imdat ve muâvenet lüzumunu hatırlatır.Visal-i Ramazan ile gönülleri mesrûr olanlar firak-ı Ramazan ile meʼyûs ve mahzûn kalır. Firak-ı Ramazan ile ruh âlem-i ulvîden yine âlem-i süflîye düşer, rûhânî hazlar yerini kedere bırakır. Onun için çok yerlerde hazin sadâlı müezzinler Ramazan-ı şerifin son on gününden itibaren teravih esnasında veda ve firak naatları okurlar, cemaat-i Müslimîni hüngür hüngür ağlatırlar.”(Ahmed Şîrânî, Ramazan Tahassüsâtı ve Teʼsîrâtı, Mahfil Mecmuası, Sayı: 13, Zilkade 1339, s. 3-4.) Vesika 1 Ramazan tebrik mektubu (31 Aralık 1799)(1) Veliyy-i niʻmetim, sebeb-i rifʻat ve mefharetim, devletlü, merhametlü, necâbetlü efendim,(2) Her kande isen şevket ü iclâl ile sağ ol / Ettik seni biz Hazreti Allâhʼa emânet, mazmûn-ı isâbet-makrûnu leyâlî ve nehâr (3) sahîfe-i derûn-ı ihlâs-meşhûnumuzda sübha-şümâr olmakdan nâşî vâcibe-i zimmet-i bendegâne ve râtibe-i uhde-i sâdıkânem olduğu üzere (4) tezâyüd-i eyyâm-ı ömr ü ikbâl-i hüsrevâneleri daʻavât-ı icâbet-âyâtına muvâzabet ve müsâberet etmekden bir an hâlî olmadığımız zamîr-i (5) ilhâm-semîr-i dâverânelerine zâhir olup bâ-husûs eyyâm-ı mübâreke-i mâh-ı sıyâm cünbüşe başladı. Ebrû-yı hilâl-ı Ramazân (6) müeddâsı üzere bâm-ı felekden izhâr ile sûfiyâne îfâ-yı resm-i selâm ideceği takarrüb eylediğine binâen Cenâb-ı Hak teʻâlâ ve tebâreke (7) mâh-ı mübâreke-i mezbûreyi zât-ı uluvvüʼs-sıfât-ı dâverânelerine müteyemmin ve mübârek edip vücûd-ı lâzımüʼl-mevcûd-ı husrevânelerin ekdârdan (8) emîn ve sâlim eylemek duʻâsını tebrîk-i ramazân-ı mağfiret-nişâna vesîle ittihâz olunarak işbu arzuhâl-i bendegî terkîmine ibtidâr (9) ve ictisâr kılındığı muhât-ı ilm-i âlem-ârâ-yı dâverâneleri buyuruldukda nevâziş-i bende-i nâçîze şân-ı ehl-i himmettir. Ziyâsı hâke düşmek (10) âfitâba hayli rifʻatdir. Âsumânından bu zerre-i kemter ve gubâr-ı hâk-ı ber-ser hakkında mihr-i hâver-i merhametleri bârık ve lâmiʻ ve envâr-ı (11) himmetleri rûz ü şeb sâtıʻ buyurulmak bâbında emr ü fermân-ı lutf-ı bî-pâyân devletlü merhametlü necâbetlü veliyy-i niʻmet-i bî-minnetim sebeb-i rifʻat ve mefharetim (12) efendim hazretlerinindir. Vesika 2 Mustafa Nailiʼnin yazdığı bir Ramazan tebriki (14 Eylül 1844)Hüve (1) Maʻrûz-ı hulûs-i mefrûzlarıdır ki,(2) Meyânede cilvede istikrâr olan husûsiyet-i kâmilemiz lâzımesince sitâyiş-i meʻâlî-nümâyiş-i sâmîleri lisânımda su gibi cârî ve keyfiyet-i ihlâs-ı âcizînin işʻâr ü beyânı dahi (3) külfeten mukaddeme ve tafsîle ihtiyâcdan ârî olarak hakk-ı hakîkati delâlet-i teveccühât-ı behiyyeleriyle istidlâl olunabilir ise de aralıkda münâsib vesîle buldukça îlâ-yı merâsim-i muhâdenete (4) iʻtinâ olunmak dahi tenvîr-i müddeʻâya cesbânı ve husûsiyle işbu sene-i amîmetüʼl-meymenede vâkiʻ ve zuhûr-ı nûr-ı eltâf-ı Mevlâʼya mevâkiʻ olan Ramazân-ı kesîrüʼl-feyezânın tebrîk ve tesʻîdi (5) vesîle-i hasene denmekle şâyân olmakla mücerred teʼkîd-i netâic-i husûsiyet siyâkında îfâ-yı resm-i tebrîke ibtidâr olunmuştur. Bi-mennihî teʻâlâ cânib-i riyâ mücânib-i bî-iştibâhı bekâ-yı teveccühât-ı sâmîleriyle (6) meşmûl ve mübâhî buyurulmak bâbında lutf u kerem efendimindir. Fî gurre-i Ramazân sene 1260Mühür (Mustafâ Nâilî) Vesika 3 Bir Ramazan tebriki (8 Mart1894)Hüve (1) Maʻrûz-ı dâʻî-i kemîneleridir ki,(2) Hayrüʼl-ümem olan ümmet-i nâciye-i İslâmiyeye lutf-ı mahsûs-ı Rabbânî ve mûcib-i mağfiret-i Sübhânî olan Ramazân-ı şerîf-i mesʻadet-redîfin (3) şeref-i duhûlü mülâbesesiyle dahi hemîşe mütehattim-i zimmet-i ubûdiyyet-i dervîşânem olan duʻâ-yı devâm-ı ömr ü âfiyet ve iʻtilâ-yı şân (4) ü şevket ve saltanat-ı seniyye-i hazret-i hilâfet-penâhîye terdîfen daʻavât-ı hayriyyet-gâyât-ı cenâb-ı hıdivv-i aʻzamîleri şemsüʼl-evliyâ nâşir-i nûr-ı Hudâ (5) cedd-i büzürgvâr-ı dervîşânem hazret-i Mevlânâ kuddise sırruhuʼl-aʻlâ efendimiz hazretlerinin huzûr-ı lâmiʻuʼn-nûr-ı kudsiyânlarında edâ ve tekrâr ve nice (6) emsâl-i kesîresinin şeref-i idrâkiyle müşerref buyurulması daʻavât-ı mahsûsasıyla beraber refʻ-i bârgâh-ı Cenâb-ı Settâr kılınmış olmakla min-gayr-ı haddin (7) arz-ı tebrîk ve tehniyete mücâseret olundu. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyüʼl-emrindir. (8) Fî gurre-i Ramazân sene 1311(9) Ed-dâʻî el-kadîm(10) Mühür (Abdülvâhid ibn Hazret-i Mevlânâ)Kelimeler:Amîmetüʼl-meyme: Uğuru herkese şâmil olan Ârî: -den uzakBâm: Çatı, kubbeBârgâh: Makam, huzur Bendegî: Kölelik Bî-iştibâh: Şüphesiz Bi-mennihî teʻâlâ: Yüce Allahʼın ihsanıyla Büzürgvâr: Hürmete layık Cesbân: Layık Daʻavât-ı hayriyyet-gâyât: Gayeleri hayır olan dualar Dâverâne: Adaletli (vezir) Delâlet-i teveccühât-ı behiyye: Güzel iltifatların delili Ebrû: Kaş Ekdâr: Kederler Feyezân: Taşma Gubâr-ı hâk-ı ber-ser: Baş üzerindeki toprağın tozu Hemîşe: Daima İbtidâr: Bir işe başlamak İlhâm-semîr: İlham sahibi İstidlâl: Delile dayanarak hüküm çıkarmak Kande: Nerede Lâmiʻuʼn-nûr: Nur saçarak parlayan Leyâlî: Geceler Mazmûn-ı isâbet-makrûn: İsabetli mana Mesʻadet-redîf: Ardından saadet gelen Meşmûl: Kuşatılmış Mevâkiʻ: Yerler Meyâne: Ara Mihr-i hâver-i merhamet: Doğan merhamet güneşi Muhâdenet: Dostluk Muhât-ı ilm-i âlem-ârâ: Âlemi süsleyen kapsayıcı ilim Muvâzabet: Bir işi ara vermeden, aksatmadan yapma Mübâhî: Övünen Mücânib: Sakınan Müeddâ: Anlam, kavram Mülâbese: Sebep, vesile Müsâberet: Bir işle devamlı olarak uğraşma, sürekli çalışma Mütehattim: Gerekli Müteyemmin: Uğurlu, mübarek Nâciye: Kurtulmuş Nehâr: Gündüz Nevâziş-i bende-i nâçîz: Değersiz kölenin gönlünü alma Râtibe: Maaş Sâtıʻ: Yükselen Sitâyiş-i meʻâlî-nümâyiş-i sâmîleri: Yüce görünüşü öven Sübha-şümâr: Tesbih çeken Tehniyet: Kutlama Tenvîr-i müddeʻâ: İddianın aydınlatılması Terdîfen: Arkasından takip ederek Tesʻîd: Tebrik etme Uhde-i sâdıkâne: Sadık sorumluluk Ümem: Ümmetler Vâcibe-i zimmet-i bendegâne: Kölelerin borcu gereğince Zât-ı uluvvüʼs-sıfât: Sıfatları yüce olan zat Zerre-i kemter: Değersiz toz parçası

Silik harflerin üzerinden geçerken dikkatle yazmaya ve acele etmemeye çalışalım. Elinizin alışması ve yazınızın güzelleşmesi için bu dikkat ve sabır önemli olacaktır.

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Aşağıdaki metni Kur’an hattı ile yazınız. Aşağıdaki kelimeler hem konuyu anlamaya hem de yazmaya yardımcı olacaktır. Onun için dikkatle okumanız önemlidir.Bayramlar Bayram OlaAlem-i İslam'a rahmet su gibiAksın bayram olsun bayramlarınız.Evleriniz cennet kokusu gibiKoksun bayram olsun bayramlarınız.Süleyman esir de Simon neden hürHiç durma dünyanın yüzüne tükürMüslümanın sesi münafıktan gürÇıksın bayram olsun bayramlarınız.Mağdurlar mazlumlar ersin felahaVuslata varanlar varsın bir dahaİrfan tohumunu gece sabahaEksin bayram olsun bayramlarınız.Abdurrahim Karakoç   Ç Ö Z Ü M  

Sifr-i sânîye mensûb olan ebvâbın bâb-ı sânîsi [sâlisi] kuvvet ve kuvâ-yı insânî beyânındadırİmdi kuvvet mebde-i fiʻldir. Ve anın hâmili rûh-ı hayvânîdir. Ve bu kuvvet-i hayvânî didiğimiz şerâyîndir ki, rûhu dimâğa ve kebede ve sâir aʻzāya vâsıl ider. Ve rûh-ı nefsânî kuvvet-i nefsânînin hâmilidir. Ve aʻsāb bu kuvvetin hādimidir ki, aʻzāya hiss ve hareket bunun vâsıtasıyla vâsıl olur. Ve rûh-ı tabîʻî kuvvet-i tabîʻînin hâmilidir. Ve verîd kim ol urûk-ı maʻhûdedir, rûh-ı tabîʻînin hādimidir. Feyzin aʻzāya ol irişdirir. Ve ünseyeyn ki, hāya-i insânîdir, ihlîle tâbiʻdir. Nisâda rahm-i menîdir. Bu verîd nâm damarın vâsıtasıyla kuvvet-i hayvânîyi müstaʻid bulub hayâtı kabûle istiʻdâd müşâhede itmeğin iʻtā-i hayât ider. Çünkü kuvvet-i hayvânî fânî ola, hayât kalmaz. Kuvâ-yı diğer ki gazab ve gam ve ferahdır, kuvvet-i amelî ve kuvvet-i hayvânîdir. Tahrîk-i şerâyîn ve kalb iden bu kuvvetdir. Ammâ kuvvet-i tabîʻî dörtdür. Kârları gıdâ hazm eylemekdir. Anınla bedel-i mâ-yetehallel ola. Bekā-yı şahıs mukarrer olur. Ol kuvvete gādiyye dirler. Ve kuvvet-i tabîʻî ki gıdâyı murâd üzere tasarruf ide. Şahsın aktâr-ı selâsesinin ziyâdeliğine bâʻis olur nümüvv ve izdiyâd iʻtā iden kuvvete ki, anın zamân-ı muʻayyeni sebk eylemişdir, nâmiyye dirler. Ve kuvvet-i tabîʻî gıdâyı murâd üzere mehzūm bula. Menîyi ki mâdde-i zerʻdir, müteheyyiʼ kılur. Bu kuvvete müvellide dirler. (27b) Musavvire ol kuvvetdir ki, mâdde-i menîye hizmet idüb eşkâl nevʻinde şekl-i münâsib üzere kılur. Ve şahsın şibhi bir şahıs olmağa lâyık olur. Bu kuvvetin dört hādimi vardır. Biri câzibedir, nâfiʻi cezb ider. Biri mâsikedir, nâfiʻi mesk ider. Öyle nâfiʻa ki, anı câzibe cezb itmiş idi. Ve kuvvet-i hâzıme gıdâyı tabhdan sonra hazm eyler. Belki terkīk ve tağlîz idüb nuzc ve kıvâm virir. Dâfiʻa bir kuvvetdir ki, fazalâtı ki eltaf-ı gıdâdan bakıyyedir, tarîk-i emʻâdan defʻ ider. Bu ameli yalnız gıdâda değildir. Belki ahlâtdan bakıyye kalan fazalâtı mecrâ-yı tabîʻîden defʻ kılur. Bu dört kuvvete birkaç keyfiyyet mümidd olur. Cümleden harâret hādim-i câzibedir, kifâyet mikdârı hâzımeye yübûset virir. Ve mâsikeye muʻîn olur. Ve cüz’î harâret virmekle mümidd-i dâfiʻa olur. Sadeleştirme İkinci sifre ait olan bâbların üçüncüsü kuvvet ve insani kuvvetlerdir.Kuvvet davranışı başlatan şeydir. Onun taşıyıcısı hayvani ruhtur. Hayvani ruhun hizmetçisi, hayvani kuvvet dediğimiz atardamardır. Atardamar, ruhu (enerjiyi) beyne, karaciğere ve diğer organlara ulaştırır. Nefsani ruh nefsani kuvvetin taşıyıcısıdır. Bu kuvvetin hizmetçisi sinirlerdir. His ve hareketi organlara sinirler ulaştırır. Tabii ruh tabii kuvvetin taşıyıcısıdır. Toplardamarlar tabii ruhun hizmetçisidir ve kuvveti organlara taşır. Testisler penis deliğine bağlıdır. Kadınlarda bu organ rahimdir. Bu organlarda toplardamar vasıtasıyla hayvani kuvvetin kabiliyetine göre hayata vesile olur. Dolayısıyla hayvani kuvvet hayatın şartıdır, o olmazsa canlılık zuhur etmez. Diğer kuvvetler ise öfke, keder ve sevinçtir, bunlar da etken ve hayvani kuvvetlerdir. Atardamarı ve kalbi harekete geçiren hayvani kuvvettir. Tabii kuvvet dört adettir. Birisi, besinlerin sindirilmesi ile bedende eksilen enerjiyi ikmal eden ve şahsın devamlılığını sağlayan gâdiyye (besleyici) kuvvetidir. Bu kuvvetle besin gerekli yerlere harcanır. Tabii kuvvetin ikincisi nâmiyye (büyüme) kuvvetidir. Kişinin uzunluk, derinlik ve genişlikten oluşan üç boyutunun da güçlü olmasını bu kuvvet sağlar. Üçüncü kuvvet, sindirilmiş besinleri meniye dönüştürerek döllenmeyi hazırlar, buna da müvellide (doğurucu) kuvveti denir. Tabii kuvvetin dördüncüsü ise musavvire (şekillendirme) kuvvetidir. Bu kuvvet meniye yardımcı olarak şahsı insan suretine benzetir ve ona uygun bir şekil ve form sağlar. Tabii kuvvetin dört hizmetçisi vardır: 1. Câzibe (çekici) kuvveti, bedene faydalı olan şeyi kendisine çeker. 2. Mâsike (tutucu) kuvveti, bedene faydalı olan ve kendisine çekilmiş olan şeyi tutar. 3. Hâzıme (sindirici) kuvveti besini yedikten sonra sindirir, inceltme veya koyulaştırma suretiyle form verir. 4. Dâfia (itici) kuvvet ise besinlerden arta kalan fazlalıkları bağırsak yoluyla dışarı atar. Dâfia kuvvetinin, yalnız besinin değil vücuttaki dört hıltın fazlalıklarını da doğal kanallarla dışarı atma özelliği de vardır. Bu dört hizmetçi kuvvete birkaç özellik yardımcıdır. Örneğin sıcaklık, câzibe kuvvetine yardımcıdır, hâzıme kuvvetine belirli oranda kuruluk verir, mâsike kuvvetine yardım eder, son olarak da hafif hareket vermesi sebebiyle dâfia kuvvetine destek olur.

Hafız İbrahim Efendi Mezar TaşıHüve’l-Hayyü’l-BâkîMerhûm ve Mağfûrun-leh Hazret-iÜftâde türbedârıEs-Seyyid Eş-ŞeyhHafız İbrahim EfendiRûhuna rızâ-en-lilâhi fâtihaSene [1]253KELİMELER:Türbedârı: Bir türbeyi bekleyen, gerekli bakımı yapan ve gelenleri gezdiren görevli.Hüve'l-Hallâkul-BâkîMerhûme ve mağfurun-lehâŞerîfe Fâtıma HanımKerîme-i muhtereme-i merhûmKadızâde Es-seyyid AliEfendi rûhuna rızâ en-lilâhi'l-FâtihaSene 1190Kelimeler:El-Hallâk: Yaratma gücü sınırsız olan, devamlı olarak yaratan, Allah.El-Bâkî: Ebedî, ölümsüz, kalımlı. Karşıtı: FÂNÎ / Merhûme: Allah’ın rahmetine kavuşmuş, rahmetli olmuş, ölmüş müslüman kadın Mağfûr: Allah tarafından günahları bağışlanan veya günahlarının bağışlanması için Cenâbıhakk'a duâ edilen (ölmüş kimse). Kerîme: Kız evlât

(1) Uşak’ı istirdadımızda 1 Eylül sene 338 tarihinde aldırdığım tarihli fotoğrafımı muhterem Yeşil Yuva’mıza takdim eylerim.Es’adMenteşe meb’usuMecmuamızda kıymettar muzaheretlerde bulunan meb’usumuz Özbek oğlu Hoca Es’ad Efendi(2) İnsanın hayatı1-6 Çocukluk, 6-11 ilk mekteb, 11-18 orta mekteb, 18-23 yüksek mekteb, 23-25 staj, 25-30 meslek kaygısı, 30-35 aile gailesi, 35-50 hizmet devri, 50-60 ihtiyarlık, 60-70 mevt(3) Memleket HaberleriAna mektebiVilayetimizin Musalla mevkiinde 6952 lira ile keşfedilen ana mektebinin inşaatına başlanmak üzere bulunduğu memnuniyetle haber alınmıştır.Ciltli yeni eserlerMaarif idaresi vilayet dahilindeki mekteb kütübhaneleri için beş yüz liralık ciltli edebi ve kıymetli asardan celb ile mekteblere tevzi etmiştir.(4) Türkiye EczahanesiMuğla’nın kıymetli gençlerinden Abdülfettah Bey’in bir sene evvel küşad ettiği eczahanede her türlü müstahzarat bulunur. Reçeteler gayet dikkatli ihzar olunur. Eczalar taze ve fiyat ehvendir. Müracaat edecek hastalar kemal-i dikkatle muayene ve tedavi olunur. Herkese tavsiyeyi vazife telakki ederiz.Yeşil Yuva(5) Boynu Bükük YolcularAziz Keşfi’yeKalbimi terk ettim ben hem ye’se hem matemeYanan bir gönlü saysam beyaz saçlı annemeKahrolurdu günbegün bu matemden ölürdüBu ağır ızdıraptan toprağa gömülürdüFakat aşinasıyım bugün ben bu gölgeninGittiğim bir yerdir ki hicran namı bu ülkeninBoynu bükük yolcular uğrar hep bu beldeyeMuğla, Vasıf Tahir

عثمانلي دولتي، ييللرجه  اسلامڭ سنجاقدارلغني ياپمش، فتح ايتديگي طوپراقلرده  اسلامڭ برلك و ديرلگنى قورومق و اسلامي يايمق آدينه  آردنده  كونمزه  قدر اولاشان نيجه  اثرلر بيراقمشدر. بو اثرلرڭ باشنده ، عثمانلينڭ ايلك باش كنتي يشيل بروسه ده  بولونان اولو جامع كلير.بروسه  اولو جامعي “جامع كبير” اولارق ده  بيلينير. عثمانلينڭ ياپديغي بيوك جامعلر آراسنده در. سلطان ١نجي بايزيد، خاچليلرله  ياپيلان صاواش أوڭجه سي، صاواشي قازانيرسه  بروسه  شهرينه  ٢٠ عدد جامع ياپديرمه يي آدامش. صاواش صوڭره سي ظفرله  كري دوندكلرنده ، دونمڭ معنوي بيوكلرندن امير سلطان حضرتلرينڭ توصيه سي أوزرينه  ده  ٢٠ قبه لي بيوك جامع ياپيمنه  قرار ويرمشدر. بروسه  اولو جامعي ١نجي بايزيدڭ ظفرله  دونديگي صاواشدن جناب اللّٰهه  شكر نشانه سي اولارق ياپديرديغي بر جامع اولمشدر. معماري أوزللكلرينه  باقارسه ق؛ اڭ چوق دقّت چكن يوڭي، ٢٠ قبه سنڭ اولمسيدر. همن همن اشيت بيوكلكده كي ٢٠ قبه سنڭ اورته سنده كي قبه  آچيق اولارق انشا ايديلمشدر. بو قبه نڭ آلتنده  شادروان بولونور. تلله  أورتولمش بو اورته  قبه  ايله  ده  ياغمور طاملالرينڭ حوضده  طوپلانمسي آماچلانمش و ايچري ايشيغڭ كيرمسيله  آيدينلق بر ايچ مكان اولوشديرولمش. آيريجه  فرقلي اولارق، جامع منبرينڭ يان طرفلرنده  كزه كنلر تصوير ايديلمشدر.عين زمانده ، دورڭ معنوي بيوكلرندن صومونجي بابانڭ، آچيليشنده  خطبه  اوقوديغي جامع اولان بروسه  اولو جامعي، بزه  چوق دگرلي اجداديمزي و معنوي بيوكلريمزي خاطرلاتمه يه  دوام ايدييور. قيامته  قدر مناره لرندن اذان سسي دينمه سين ان شاء الله.Osmanlı devleti, yıllarca İslam’ın sancaktarlığını yapmış, fethettiği topraklarda İslam’ın birlik ve dirliğini korumak ve İslam’ı yaymak adına ardında günümüze kadar ulaşan nice eserler bırakmıştır. Bu eserlerin başında, Osmanlının ilk başkenti yeşil Bursa’da bulunan Ulu Cami gelir.Bursa Ulu Cami “Cami-i Kebir” olarak da bilinir. Osmanlının yaptığı büyük camiiler arasındadır. Sultan 1. Bayezid, Haçlılarla yapılan savaş öncesi, savaşı kazanırsa Bursa şehrine 20 adet cami yaptırmayı adamış. Savaş sonrası zaferle geri döndüklerinde, dönemin manevi büyüklerinden Emir Sultan Hazretlerinin tavsiyesi üzerine de 20 kubbeli büyük camii yapımına karar vermiştir. Bursa Ulu Camii 1. Bayezid’in zaferle döndüğü savaştan Cenab-ı Allaha şükür nişanesi olarak yaptırdığı bir cami olmuştur. Mimari özelliklerine bakarsak; en çok dikkat çeken yönü, 20 kubbesinin olmasıdır. Hemen hemen eşit büyüklükteki 20 kubbesinin ortasındaki kubbe açık olarak inşa edilmiştir. Bu kubbenin altında şadırvan bulunur. Telle örtülmüş bu orta kubbe ile de yağmur damlalarının havuzda toplanması amaçlanmış ve içeri ışığın girmesiyle aydınlık bir iç mekân oluşturulmuş. Ayrıca farklı olarak, camii minberinin yan taraflarında gezegenler tasvir edilmiştir.Aynı zamanda, devrin manevi büyüklerinden Somuncu Baba’nın, açılışında hutbe okuduğu camii olan Bursa Ulu Camii, bize çok değerli ecdadımızı ve manevi büyüklerimizi hatırlatmaya devam ediyor. Kıyamete kadar minarelerinden ezan sesi dinmesin inşallah.

هانكي دوگون داها محتشمقانوني سلطان سليمان خان، شهزاده لريني سنّت ايتديرديگي وقت غايت كوستريشلي بر دوگون ياپديرمش. بو سنّت دوگوني بر زمان ديللرده  دستان اولمش. بر سوره  صوڭره  وزيري مقبول ابراهيم پاشا ده  اوليلگي مناسبتيله  بيوك بر دوگون ياپار و پادشاه حضرتلريني ده  دعوت ايدر. سلطان سليمان، دوگون اثناسنده  ابراهيم پاشايه ،- پاشا، سنڭ دوگونمي يوقسه  بنم دوگونمي داها محتشم اولدي؟ دييه  صورار. ابراهيم پاشا،- بنم دوگونم، دير.پادشاه بوڭا مقابل نه دن دييه  صورار.پاشا ديركه :- سلطانم، بنم دوگونمه  زمانڭ قوجه  پادشاهي تشريف ايتدي. سزڭ دوگونه  ايسه  او رتبه ده  بر ذات كلمدي.Hangi Düğün Daha MuhteşemKanunî Sultan Süleyman Han, şehzadelerini sünnet ettirdiği vakit gayet gösterişli bir düğün yaptırmış. Bu sünnet düğünü bir zaman dillerde destan olmuş. Bir süre sonra veziri Makbul İbrahim Paşa da evliliği münasebetiyle büyük bir düğün yapar ve padişah hazretlerini de davet eder. Sultan Süleyman, düğün esnasında İbrahim Paşa’ya,-Paşa, senin düğün mü yoksa benim düğün mü daha muhteşem oldu? diye sorar. İbrahim Paşa,-Benim düğünüm, der.Padişah buna mukabil neden diye sorar.Paşa der ki:-Sultanım, benim düğünüme zamanın koca padişahı teşrif etti. Sizin düğüne ise o rütbede bir zat gelmedi.طاشي طوپراغي مولويسلطان سليم أوّل مصردن عودت ايله ديگي اثناده  قافله  قونيه يه  داخل اولنجه  بردنبره  شدّتلي بر قاصيرغه  پيدا اولور. أويله  بر قاصيرغه كه  قالقان توز دومان متحرّك بر ستون كبي دونه  دونه  كوكلره  چيقار. حضرت پادشاه، كمال پاشا زا ده يه ،- ملّا، بو نه در؟ دييه  صورار. كمال پاشا زاده  ايسه ،- پادشاهم، بوراسي حضرت مولانانڭ بلده سيدر. بورانڭ طاشي طوپراغي مولويدر. طورمادن سما ايدرلر، دييه  نكته لي بر جواب ويرر.Taşı Toprağı MevlevîSultan Selim-i Evvel Mısır’dan avdet eylediği esnada kafile Konya’ya dahil olunca birdenbire şiddetli bir kasırga peyda olur. Öyle bir kasırga ki kalkan toz duman müteharrik bir sütun gibi döne döne göklere çıkar. Hazret-i Padişah, Kemalpaşazade’ye,- Molla, bu nedir? diye sorar. Kemalpaşazade ise,- Padişahım, burası Hazret-i Mevlana’nın beldesidir. Buranın taşı toprağı Mevlevî’dir. Durmadan sema ederler, diye nükteli bir cevap verir.شاعر ثعلبي و خليفه  منصورمشهور عبّاسي شاعرلرندن ثعلبي ديركه : بر كون خليفه  منصوري أوگن بر قصيده  يازوب تقديم ايتدم. خليفه  اوقودقدن صوڭره  ديديكه : - آفرين ثعلبي! كوزل يازمشسڭ. آرتيق احسانه  مستحق اولدڭ. فقط نه  ويره يم؟ أوچ يوز آلتينمي ايسترسڭ، يوقسه  حكمتدن سڭا أوچ مسئله  أوگرتمه ميمي ايسترسڭ؟ - يا مؤمنلرڭ امیري، بنم قاتمده  حكمت، پاره دن قيمتليدر، ديدم. او زمان خليفه  حكمتلري سويله مه يه  باشلادى:- أوّلكي حكمت بودركه  البسه ڭ اسكي ايكن صاقين يڭي آياق قابي كيمه . زيرا ثقيل كوسترير. ديدمكه ، ايواه، بو سوزه  مقابل يوز آلتين غائب ايتدم. خليفه  كولوب ايكنجي حكمت بودركه  صقالڭه  ياغ سوره جگڭ وقت صاقين ايچ طرفنه  سورمه ، زيرا ياقاڭي كيرلتير، ديدي.خيف، صاد خيفكه  ايكي يوز آلتوندن اولدم، ديدم. خليفه  يينه  كوله رك أوچنجي حكمت بياننه  باشلاياجغي وقت ديدمكه :- اي مؤمنلرڭ امیري، بو أوچنجي حكمت افنديمزده  امانت قالسين ده  قالان صوڭ يوز آلتوني بڭا احسان بويوريڭز.بو سوزم خليفه نڭ پك خوشنه  كيتدي و أوچ يوز آلتوني چيقارارق اكسيكسز احسان ايتدي.Şair Salebî ve Halife MansurMeşhur Abbasî şairlerinden Salebî der ki: Bir gün Halife Mansur’u öven bir kaside yazıp takdim ettim. Halife okuduktan sonra dedi ki: - Aferin Salebî! Güzel yazmışsın. Artık ihsana müstahak oldun. Fakat ne vereyim? Üç yüz altın mı istersin, yoksa hikmetten sana üç mesele öğretmemi mi istersin? - Ya Müminlerin Emiri, benim katımda hikmet, paradan kıymetlidir, dedim. O zaman Halife hikmetleri söylemeye başladı:- Evvelki hikmet budur ki elbisen eski iken sakın yeni ayakkabı giyme. Zira sakil gösterir. Dedim ki, eyvah, bu söze mukabil yüz altın kaybettim. Halife gülüp ikinci hikmet budur ki sakalına yağ süreceğin vakit sakın iç tarafına sürme, zira yakanı kirletir, dedi.Hayf, sad hayf ki iki yüz altından oldum, dedim. Halife yine gülerek üçüncü hikmet beyanına başlayacağı vakit dedim ki:- Ey müminlerin emiri, bu üçüncü hikmet efendimizde emanet kalsın da kalan son yüz altını bana ihsan buyurunuz.Bu sözüm Halife’nin pek hoşuna gitti ve üç yüz altını çıkararak eksiksiz ihsan etti.بايزد بسطامي و اختياربايزيد بسطه مي حضرتلري بر ضيافتده  بولونور. ييمكدن صوڭره  هركسڭ أوڭنه  لگن ابريق كتيريرلر. دعوتليلر ايچنده  اختيار بر آدم واردر و بوڭا هيچ كيمسه  آلديرماز. بو حال بايزيد حضرتلرينڭ دقّتنى چكر. درحال بر لگن ابريق كتيرير و اختيارڭ اللرينه  صو دوكر. بر طرفدن ده ،- يا شيخ، سن كنجلگڭده  كيمسه يه ، باخصوص اختيارلره  خدمت ايتمه دڭميكه  شيمدي سڭا كيمسه  خدمت ايتمييور، ديينجه  اختيار:- بالعكس، چوق خدمت ايتدم. حتّی ايشته  بو خدمتلريمڭ قارشيلغيدركه  سزڭ كبي بر ذات عاليقدر اللريمه  صو دوكويور، دير.Beyazıd-ı Bestami ve İhtiyarBayezid-i Bestamî Hazretleri bir ziyafette bulunur. Yemekten sonra herkesin önüne leğen ibrik getirirler. Davetliler içinde ihtiyar bir adam vardır ve buna hiç kimse aldırmaz. Bu hal Bayezid Hazretleri’nin dikkatini çeker. Derhal bir leğen ibrik getirir ve ihtiyarın ellerine su döker. Bir taraftan da,- Ya Şeyh, sen gençliğinde kimseye, bahusus ihtiyarlara hizmet etmedin mi ki şimdi sana kimse hizmet etmiyor, deyince ihtiyar:- Bilakis, çok hizmet ettim. Hatta işte bu hizmetlerimin karşılığıdır ki sizin gibi bir zat-ı âli-kadr ellerime su döküyor, der. اسماعيل كلنبوياسماعيل كلنبوي آوروپه ليلرڭ ”بو آدم آوروپه ده  اولسه يدي، آغيرلغنجه  آلتين ايدردي.“ ديديگي بيوك ماتماتيك و منطق عالميدر. اونڭ زماننده  فرانسز بر مهندس عثمانليده  لوغاريتمه  جدولنى كيمسه نڭ بيلمديگني ادّعا ايدر. اوني اسماعيل كلنبوي يه  كوندريرلر. اوه  كيدن فرانسز مهندس كلنبوينڭ پژمرده  حالني و ياشاديغي يري كوچومسر. بر كاغده  بر صوري يازارق فلان وقتده  كلوب آليرم، دير و كيدر. فرانسز مهندس كري كلديگنده  جواب يرينه  اوڭا كندي يازديغي لوغاريتمه  ايله  ايلكيلي كتابنى ويرر. فرانسز مهندس اونڭ بيلكيسنه  و ذكاسنه  حيران اولور.اسماعيل كلنبوينڭ بيلكي و ذكاسني تقدير ايدن فرانسزلر، خواجه نڭ رسمنى آلمق ايسترلر. باب عالي طرفندن دعوت اولونور. خواجه  كلير اما قيافتي دوزكون اولماديغندن اوڭا بر سمور كورك كيديريرلر و اوندن صوڭره  رسمنى آليرلر. رسم تمام اولدقدن صوڭره  كنديسي ده  كوروب ديركه :هله  الحمد للّه رسممده  ده  اولسون بر سمور كورك كوردم. İsmail Gelenbevîİsmail Gelenbevî Avrupalıların “Bu adam Avrupa’da olsaydı, ağırlığınca altın ederdi.” dediği büyük matematik ve mantık âlimidir. Onun zamanında Fransız bir mühendis Osmanlı’da logaritma cetvelini kimsenin bilmediğini iddia eder. Onu İsmail Gelenbevî’ye gönderirler. Eve giden Fransız mühendis Gelenbevî’nin pejmürde halini ve yaşadığı yeri küçümser. Bir kâğıda bir soru yazarak falan vakitte gelip alırım, der ve gider. Fransız mühendis geri geldiğinde cevap yerine ona kendi yazdığı logaritma ile ilgili kitabını verir. Fransız mühendis onun bilgisine ve zekâsına hayran olur.İsmail Gelenbevî’nin bilgi ve zekasını takdir eden Fransızlar, Hoca’nın resmini almak isterler. Babıâli tarafından davet olunur. Hoca gelir ama kıyafeti düzgün olmadığından ona bir samur kürk giydirirler ve ondan sonra resmini alırlar. Resim tamam olduktan sonra kendisi de görüp der ki:Hele elhamdülillah resmimde de olsun bir samur kürk gördüm.  

Aşağıda Osmanlı Türkçesi ile yazılan kelimelerin günümüz Türkçesi ile yazılışlarını bulunuz.   Ç Ö Z Ü M