Bâb-ı Sânî Umûr-ı Tabî’iyyeden Mizâc Beyânındadır*

Ana keyfiyyet-i ûlâ dirler ki, anâsırın ictimâʻıdır. Çünkü anâsır-ı erbaʻa bedende cemʻ ola mutasaffî olurlar. Mümâs ve mütelâkî olalar, birbiriyle ol eczânın miyânlarında kesr ve inkisâr vâkiʻ olur. Belki keyfiyyât-ı mütezādde-i muhālife vâkiʻ olur. Ol keyfiyyete mizâc dirler. Baʻzılar keyfiyyet-i uhrâ fâiz olur derler. Bu mezheb mercûhdur. Zîrâ mizâc muʻtedil ve gayr-ı muʻtedil olur. Mizâc ki muʻtedil ola, bir nice vech ıtlâk eylemişler. Vech-i evvel: Kemmde ve keyfde. Şol vakit ki meyl-i anâsır mütesâvî ola, muʻtedil-i hakīkī olur. Bu ise hāric-i vücûdda olmaz. Vech-i sânî: Kemm ve keyf-i anâsır bir nevʻle ola ki, ef...