Osmanlı Tıbbından

Bunun maʻnâsı ziyâde arık olmakdır. Sebebi ya kıllet-i demdir yahud teksîr-i deme bâʻis olmayan gıdâların eklidir. Yahud demin mekrûh gelmesindendir ki, tabîʻat anı sâir...

İmdi kûluncla hasât-ı külâ mâbeyninde fark sekiz vech üzeredir. Meselâ vecaʻ-ı hasât sağîrdir, çuvaldız batmış gibidir. Vecaʻ-ı kûlunc büyük ağrıdır. İkinci vecaʻ-ı hasât aʻlâdan...

(Kaynak: En-Mûzec kitabından) Cefâfü’l-enf beyânındadır Türkîsi burun kuruluğudur. Yaʻnî burunda sümük ve rutūbet olmaya. Bunun emrâz olduğu tenkıyye zarar itdiğiçündür. Cefâf-ı enfin sebebi bedende veya...

Metni, günümüz Türkçesiyle yazılışını, sadeleştirilmiş halini ve kelimeleri yazının devamında bulabilirsiniz. On altıncı bâbda baras ve behak illetlerin ve ilâcların beyân idelim. Ammâbehak iki nevʻdir....

Bu sayımızda; Nasır Ve Yara Tedavisi Nasır Ve Yara Tedavisi Kırk ikinci bâbda yaralar ve nasurlar onuldur birkaç melhemler beyân idelim. Cümleden biri dehm-i haliyûndur ....

Sersâm-ı balgamî ki lîsergus dirler. Lafz-ı Yûnânîdir. Maʻnâsı nisyândır. Ve ıstılâhda verem-i bârid-i balgamî dirler. (Kaynak: Enmuzec-i fi’t Tıb kitabından alıntıdır) Sersâm-ı balgamî beyânındadır Sersâm-ı balgamî ki...

Kaynak; (Gâyetü’l beyân fî Tedbirü’l İnsan, Fazıl Ahmed Paşa Kütüphanesi, nr. 975, vr. 231b, 231a.) Yazının devamında ulaşabilirsiniz... Ciğer Şişinin ilacı beyanındadır Ciğerde ıssı şiş olmak ya...

Her yer ki yüce ola anın havâsı ve nesîmi sovuk ola, eyü ola. Ol havâda nefes urmak âsânter ola. Ve her yir ki alçak...

Bağırsak kurtları dört çeşittir. Birinci türü; bağırsakların üst kısmında boyu bir metreye kadar ulaşabilen geleneksel tıpta “hayyat” denilen solucan gibi bağırsak kurdudur. İkinci türü;...

Arapçada âna “sükûtü’s-sirrâ” dirler. Bu maraz halk içinde meşhurdur. Bu marazı mütekaddimîn yazmamışlardır. Şifâ sahibi yazmışdır. Biz dâhî ânâ tabʻan yazdık. Bu marazda vâkiʻde...

(Kaynak; Gâyetü’l Beyan kitabından) İshâl iki türlüdür. Birisi kanla karışık olur. Birisi kansız olur.Eğer kansız olursa Yunanca ânâ Disâryâ ve eğer kanla bile olursa Disântâryâ...

(Kaysûnîzâde Nidâî Muhammed Çelebi El-Ankaravî, Menâfiʻu’n-Nâs, vr. 66a-66b) Yirmi dokuzuncu bâbda gövde-i insânda peydâ olan yelleri ki âdemi zebûn ider beyân idelim. Pes imdi bu...

(Kaynak; Kaysûnîzâde Nidâî Muhammed Çelebi El-Ankaravî, Menâfiʻu’n-Nâs eserinden) İnsâna müfîd olan mürekkeb gıdâları beyân idelim. Ammâ maʻlûmun olsun ki beden ile taʻâm mâbeyninde hem muvâfakat...

Başa Müteʻallik Marazların İlâcın Beyân İder Eğer haşhâş kabı ve içini (?) döğeler ve elini üzerine ursalar ıssıdan olan baş ağrısın giderir. Eğer âkırkarhâyı çiğneyeler...

Şifâ’da eydür; ol zamanda geçen ulu tabîbler ittifâk idiler kim diş ağrısına sovukdan veya ıssıdan olsun sarb sirke yumuşak tuzu döğüb karışdırub ağızdan tutsalar...

Alîl, ale’r-rîk bir billûr kadehe tebevvül îde. Ba’dehû bu leğen içine ılıcak su koyalar. Ve ol suyun içine kandîli koyalar. Bir saat mürûrundan sonra...

Çıban Çıbanlar sıcak tabiatlıdır ve sivilcenin büyük çeşidine denir. Vücudun derin veya iç bölgelerinde çıkan çıbanlar, yara olarak kabul edilir. Bu çeşit çıbanlar içi katı...

Bilinmelidir ki; salgın hastalıklar, havanın mizacının bozulmasıyla oluşur. Bunun yeryüzü ve gökyüzündeki hareketlere bağlı sebepleri vardır. Yeryüzündeki sebeplerinden bir kısmı; yaşam alanlarında oluşan kötü...

İnsanda var olan duygusal eğilimler bedende fayda ve zararları açısından farklı etkiler oluşturur. Bu duygusal hareketlenmeler ne kadar olsa da faydası açısından çiçek kokusunun...

Grip, hastalıkla ortaya çıkan nemin burun akıntısına sebep olmasına denir. Nezle de ise güneşin sıcaklık vermesi gibi hastalığın baş bölgesinde sıcaklık ve ateş oluşturması,...